Zygmunt III Waza (1587-1632)
Urodzony w 1566 roku, syn króla szwedzkiego Jana III Wazy i Katarzyny Jagiellonki. Obrany królem Polski w 1587 roku, zraził sobie szlachtę i magnatów sympatią do rządów absolutnych i popieraniem kontrreformacji (rokosz Zebrzydowskiego w 1606 r.). Po śmierci ojca koronował się na króla Szwecji, co wywołało w następstwie długotrwałe zmagania szwedzko-polskie zakończone, pomimo początkowych zwycięstw, utratą przez Polskę części Inflant. Dążenia do objęcia tronu moskiewskiego nie dały rezultatu, mimo zajęcia Moskwy w 1610 roku. Prowadził politykę prohabsburską, co uwikłało Polskę w wojny z Turcją (klęska pod Cecorą i zwycięstwo pod Chocimiem). Przeniósł stolicę z Krakowa do Warszawy. Zmarł w 1632 roku w Warszawie. Pochowany został na Wawelu.
 |
 |
1587 - Podwójna elekcja. Konflikt zbrojny o tron między królem a kontrkandydatem - Maksymilianem Habsburgiem. Panowanie Zygmunta III Wazy (do 1632). Budowa ratusza Starego Miasta w Gdańsku (do 1595);
1588 - Bitwa pod Byczyną - zwycięstwo Jana Zamoyskiego nad wojskami Maksymiliana Habsburga (wziętego do niewoli). Pierwszy polski podręcznik rolnictwa - Gospodarstwo Anzelma Gostomskiego. Ostateczna kodyfikacja praw na Litwie;
Medal 1991 Jan Zamoyski - Bitwa pod Byczyną
Średnica: 70 mm
Metal: brąz
Waga: 141 g
Rok emisji: 1991
Autor: Rosana i Andrzej Nowakowscy
 |
 |
Po zwycięstwie pod Byczyną w roku 1588 Zamoyski wziął do niewoli arcyksięcia austriackiego Maksymiliana, który siłą pragnął zagarnąć koronę polską.
Rycerstwo za czasów Zygmunta III Wazy
1589 - Traktat pokojowy z Habsburgami (będzińsko-bytomski). Utworzenie ordynacji zamojskiej przez kanclerza Jana Zamoyskiego (istniała do 1944);
1591 - Pierwsze powstanie kozackie (do 1593), pod wodzą Krzysztofa Kosińskiego. Ataki pospólstwa na zbory innowiercze w Krakowie i Wilnie;
1593 - Koronacja króla Polski Zygmunta III Wazy na króla Szwecji (detronizacja w 1599);
1594 - Jan Zamoyski powołuje do życia Akademię Zamojską oraz drukarnię i bibliotekę w Zamościu;
1595 - Kolejne powstanie kozackie, pod wodzą Semena Nalewajki (zginął w 1597);
1596 - Unia brzeska - uznanie zwierzchności papieża przez część prawosławnych mieszkańców Rzeczypospolitej. Przeniesienie stolicy z Krakowa do Warszawy;
1597 - Opublikowanie Kazań sejmowych Piotra Skargi. Przebudowa (do 1619) Zamku Królewskiego w Warszawie;
1598 - Druga wyprawa Zygmunta III Wazy do Szwecji - klęska pod Linkoping;
1599 - Ukazanie się drukiem Biblii w tłumaczeniu Jakuba Wujka;
BIBLIA JAKUBA WUJKA 1599 rok
Strony 311-312, (1 karta)
Księgi Wtóre Królewskie
KOMPLETNE ROZDZIAŁY 9 i 10
XVI-wieczny starodruk w języku polskim. Karta zawiera ozdobne drzeworyty (Inicjały). Pochodzi ze zdekompletowanego egzemplarza Biblii (destruktu). Wymiary karty ca. 30 x 20 cm .Tekst Biblii pisany jest przepięknym staropolskim językiem. Do karty karty dołączony Certyfikat Autentyczności, a także kartka z alfabetem gotyckim ułatwiającą rozczytanie tekstu.
1600 - Nieudana próba zawarcia unii z Rosją. Początek pierwszego etapu wojen ze Szwecją o Inflanty (do 1611);
1602 - Założenie akademii ariańskiej w Krakowie;
1603 - Początek budowy (do 1609) klasztoru Bernardynów w Kalwarii Zebrzydowskiej;
1604 - Zwycięstwo w bitwie ze Szwedami pod Białym Kamieniem. Pierwsza "dymitriada" (do 1606) - rzekomo ocalały syn cara Iwana IV Groźnego obejmuje rządy w Moskwie z pomocą wojsk polskich;
1605 - Zwycięstwo nad Szwedami w bitwie pod Kircholmem (siły polskie pod wodzą Jana Karola Chodkiewicza). Narysowanie pierwszego planu Moskwy, przez polskiego kartografa Tomasza Makowskiego;
Medal pamiątkowy:
- Hetman Jan Karol Chodkiewicz
- Bitwa pod Kircholmem
Materiał: brąz srebrzony;
Średnica: 70 mm;
Waga: 120 g;
Wydany dla Towarzystwa Wiedzy Obronnej.
Awers: Popiersie w prawo z buławą w ręce. W otoku napis: HETMAN JAN KAROL CHODKIEWICZ – 1560 – 24.IX.1621.
Rerwers; Husaria, znak TWO i data: 19 – 94. W otoku napis: BITWA POD KIRCHOLMEM – 27 WRZEŚNIA 1605.
Projekt i wykonanie: Rosana i Andrzej Nowakowscy
Nakład: 800 sztuk.
Medal zaprojektowany został przez wielokrotnie nagradzanego projektanta monet i medali w Polsce – Roberta Kotowicza. W centralnej części oraz wzdłuż dolnej krawędzi awersu widoczna jest kolorowa scena z bitwy pod Kircholmem 1605 roku, przedstawiąjaca starcie między wojskami polskimi i armią szwedzką.
Dynamiczny rysunek doskonale oddaje ruchy walczacych, każdy szczegół ich szat oraz uzbrojenia. Na pierwszym planie obrazu odcina się rzeźbiarski relief o barwie naturalnego srebra. Ukazuje on postać polskiego husarza z szablą. W górnej części wzoru wzdłuż otoku widnieje napis „BITWA POD KIRCHOLMEM” w dolnej części rok „1605”.
Rewers przedstawia kolekcję różnych rodzajów uzbrojenia historycznego typowego dla polskiej armii. Na medalu widoczne są m.in. kirys, hełm, szable, miecze, piki oraz choragiew. W otoku znajduje się nazwa kolekcji „BITWY POLSKIGO ORĘŻA”.
1606 - Rokosz wojewody krakowskiego Mikołaja Zebrzydowskiego (do 1609);
1607 - Klęska rokoszan w bitwie z wojskami królewskimi pod Guzowem. Druga "dymitriada" (do 1608) - rokowania Polaków z nowym carem, Wasylem Szujskim;
1609 - Wojna z Rosją - oblężenie Smoleńska przez wojska polskie. Zygmunt III Waza z rodziną i dworem ostatecznie opuszcza Wawel i przenosi się do Warszawy;
1610 - Bitwa pod Kłuszynem - zwycięstwo hetmana Stanisława Żółkiewskiego nad carem Wasylem Szujskim. Zajęcie Kremla przez Polaków. Zygmunt III Waza żąda dla siebie tronu carskiego;
10 zł Kłuszyn
Rok emisji: 2010
Nakład: 60.000 szt.
Metal: srebrna (Ag 925)
Waga: 14,14 g
Średnica: 40,0 x 26,0 mm (elipsa)
Stempel lustrzany
1611 - Zdobycie Smoleńska przez wojska polskie. Urodził się Jan Heweliusz (zm. 1687), astronom gdański. Przywilej erekcyjny króla Zygmunta III dla uniwersytetu w Poznaniu;
Medal okolicznościowy poświęcony pamięci Jana Heweliusza.
Wydany przez Polskie Towarzystwo Archeologiczne i Numizmatyczne.
Medalier: Krystyna Jeż-Kręcicka, 1987 r.
Tombak patynowany, średnica: 70 mm.
Emitent: PTAiN, Oddział w Gdańsku.
Mennica Państwowa, 1987 rok.,Waga: 127,4 g
1 HEWELIUSZ MONETA ZASTĘPCZA - 400. LECIE URODZIN JANA HEWELIUSZA - ROK JANA HEWELIUSZA 2011
Awers: Centralnie, od góry: globus ze stojącym na nim bocianem pośród słońca i gwiazd, poniżej napis w dwóch wierszach, w poziomie: HEWELIUSZ / 2011 oraz znak Srebrnej Mennicy; u dołu nominał pisany cyfrą w poziomie: 1, z jego prawej stronie nazwa w pionie: Heweliusz, z lewej strony półkolem napis: ROK JANA, z prawej strony półkolem napis: HEWELIUSZA.
Rewers: Wizerunek Jana Heweliusza, u dołu wizerunku półkolem napis: potęga umysłu, z prawej strony wizerunku znak Srebrnej Mennicy; na obrzeżu, kołowo napisy: 400 - LECIE URODZIN JANA HEWELIUSZA (od lewej strony, ku górze i do prawej strony żetonu) oraz daty - 1611 - 1687 (u dołu).
Rok na monecie: 2011
Rok emisji: 2011
Nominał: 1 HEWELIUSZ
Tworzywo / metal: mosiądz oksydowany
Średnica (mm): 32 mm
Nakład: 7500 stuk
Mennica: Srebrna Mennica - Radziwiłłów Mazowiecki
Emitent: Srebrna Mennica
Miasto: Gdańsk
Jednym z ważnych wydarzeń historycznych dotyczacych również i Zamku Królewskiego w Warszawie jest złożenie hołdu królowi polskiemu Zygmuntowi III Wazie przez carów Szujskich na sejmie RP w dniu 29 października 1611. Wydarzenie to miało miejsce w Wielkiej Sali Senatu, gdzie carowie przywiezieni zostali jako jeńcy pojmani przez hetmana Stanisława Żółkiewskiego.
1612 - Kapitulacja polskiej załogi Kremla (przerwa w działaniach militarnych do 1617). Konfederacje wojskowe (do 1614). Publikacja (w Krakowie) wierszowanego podręcznika górnictwa i hutnictwa Officina ferraria Walentego Roździeńskiego;
1613 - Pierwszy wielki piec hutniczy (na Kielecczyźnie). Powołanie trybunału skarbowego w Radomiu (miał regulować zadłużenie wobec wojska);
Towarzystwo Przyjaciół Górnictwa, Hutnictwa i Przemysłu Staropolskiego w Kielcach — z okazji organizowanych przez to stowarzyszenie imprez pod nazwą Dymarki Świętokrzyskie — wydawało co roku medale prezentujące zabytki techniki Kielecczyzny. W 1972 r. pokazano na medalu fragment najbardziej znanego zabytku techniki hutniczej — huty w Samsonowie. Przedstawia on ruiny pieca wzniesionego w 1882 r. Na medalu znajduje się napis „Wielki piec w Samsonowie — Zabytki techniki Kielecczyzny". Medal projektował art. plastyk Jan Łęski. Wszystkie medale wydawane przez TPGHiPS wykonane są z proszków spiekanych.
1614 - Sielanki Szymona Szymonowica;
1617 - Niepowodzenia wojsk polskich w walkach ze Szwedami o Inflanty (utrata Parnawy, dwuletni rozejm);
1618 - Nieudana próba zdobycia Moskwy, rokowania z Rosją w Dywilinie: Polska otrzymuje ziemie: siewierską, smoleńską i czernihowską. Objęcie lenna pruskiego przez Hohenzollernów brandenbusrskich. Przez port w Gdańsku eksportowano największą w dziejach dawnej Polski ilość zboża - 115521 łasztów (1 łaszt = 3283 litry);
1582 - Rozejm w Jamie Zapolskim - powrót Inflant, Połocka, Wieliża do Rzeczypospolitej;
1611 - Wydzielenie z Kurlandii powiatu piltyńskiego;
1618 - Objęcie tronu w Prusach Książęcych przez Hohenzollernów brandenburskich;
1619 - Wysłanie przez Zygmunta III Wazę oddziału lisowczyków ma pomoc Wiedniowi, zagrożonemu przez księcia siedmiogrodzkiego - Bethlena Gabora. Zakończenie budowy kościoła świętych Piotra i Pawła w Krakowie;
1620 - Wyprawa Stanisława Żółkiewskiego na Mołdawię. Klęska w bitwie pod Cecorą. Początek XVII-wiecznych wojen polsko-tureckich. Wystawienie pierwszego spektaklu operowego (na dworze Lubomirskich w Wiśniczu);
Zamek w Wiśniczu, między innymi miejsce powstania najstarszej polskiej książki kucharskiej "Compedium ferculorum albo zebranie potraw" napisanej w 1682 roku przez Stanisława Czernieckiego.
1621 - Skuteczna obrona Chocimia przezd Turkami. Klęski w Inflantach - zajęcie Rygi przez Szwedów, którzy w następnym roku docierają do Kurlandii. Urodził się Jan Andrzej Morsztyn (zm. 1693), poeta. Urodził się Wacław Potocki (zm. 1696), poeta;
Dziękczynienie królewicza Władysława.
Awers – królewicz Władysław Waza składa dziękczynienie za zwycięstwo pod Chocimiem. Poniżej poziomy napis WŁADYSŁAW WAZA / NA JASNEJ GÓRZE / PO ZWYCIĘSTWIE / CHOCIMSKIM / W 1621 R. Z lewej strony sygnatura WB.
Rewers – Widok XVII – wiecznej Jasnej Góry. Poniżej na wstędze napis FORTALICIUM MARIANUM. U dołu poziomy napis, na linii – SERIA JASNOGÓRSKA – NR 5, poniżej – PTAiN / ODDZIAŁ W CZĘSTOCHOWIE. Z lewej strony sygnatura
Rant gładki
Średnica 60 mm
Nakład 1200 szt. tombak
Projektował Wojciech Barylski
Bity w roku 1985
Dziękczynienie królewicza Władysława Wazy za zwycięstwo chocimskie w 1621 r.
1624 - Zwycięstwo nad Tatarami pod Martynowem - powstrzymanie najazdu;
1625 - Zajęcie pozostałej części Inflant przez Szwedów. Bunt Kozaków stłumiony przez hetmana Stanisława Koniecpolskiego (ograniczenie rejestru, zakaz wypraw łupieżczych);
1626 - Powstrzymanie najazdu tatarskiego pod Białą Cerkwią. Początek wojny ze Szwedami o ujście Wisły do 1629);
Należy to wspomnieć o bardzo ważnej instytucji, bez której nie byłoby tak potężnej polskiej floty. KOMISJA OKRĘTÓW KRÓLEWSKICH. Powołana przez króla polskiego Zygmunta III Wazę na wzór ► komisji morskiej z czasów króla Zygmunta Augusta, działająca w latach 1626–1628, kontynuująca następnie prace dzięki inicjatywie kolejnego króla polskiego Władysława IV w 1635–1636. Jej celem była budowa regularnej polskiej floty wojennej, związana z militarnym zagrożeniem ze strony Szwecji oraz pretensjami polskiej dynastii królewskiej Wazów do korony szwedzkiej. Komisja (zwana też komisją okrętów) została powołana przez króla Zygmunta III około 9 XI 1626, podczas jego pobytu (wraz z synem, królewiczem Władysławem) w Gdańsku. Decyzja zapadła w obliczu wojny polsko-szwedzkiej z lat 1625–1629 oraz w związku z ofensywą szwedzką w Prusach. Bezpośrednim celem komisji było zorganizowanie od podstaw floty wojennej, mogącej przeciwstawić się marynarce króla Szwecji.
Pod koniec 1626 roku flota polska posiadała 7 dużych trzymasztowych okrętów gotowych do walki, z których każdy wyposażony był w około 20 - 30 dział. Na głównych masztach łopotały czerwone bandery, na których widniała zgięta ręka trzymająca szablę.
1627 - Zwycięstwo nad Szwedami w bitwie morskiej pod Oliwą;
Jednak żaglowce to jest piękny widok. Jeszcze wykonane z takim smakiem i profesjonalizmem to jest kunszt najwyższej klasy. Na pierwszym planie bitwy morskiej pomiędzy polską flotą a eskadrą szwedzkich okrętów, widzimy okręt admiralski "Rycerz Święty Jerzy". W bitwie brały udział okręty: "Święty Jerzy", "Król Dawid", "Wodnik", "Latający Jeleń".
Malarstwo Pana Marka Fornala szczególnie żaglowców, ich historia to Jego wielka pasja i chyba nie pomylę się jak powiem, że są to szczególnie udane dzieła sztuki. W swojej twórczości Pan Marek stara się uwieczniać sytuacje i zdarzenia które miały miejsce na kartach historii wielu mórz i oceanów. Podobają mi się te prace i mam nadzieję, że kiedyś przy innych swoich opisach bitew morskich uda mi się zdobyć jakieś ciekawe walory.
Medal: Arend Dickmann - admirał polskiej floty wojennej
Sygnatura – BCH 1987 - na awersie
Wykonany na zlecenie PTAIN
Projekt - Bogdan Chmielewski
Technika - Bity ø 70 mm.
Materiał - Tombak patynowany
Wykonanie - Mennica Państwowa
Nakład - 1400 egz.
Waga 134 g
Medal 1993 - ADMIRAŁ FLOTY POLSKIEJ AREND DICKMANN
WAGA: 127 g
ŚREDNICA: 70 mm
Metal: brąz patynowany
Projektanci: Roussana i Andrzej Nowakowski
Producent: Mennica Państwowa
1628 - Początek działalności stałej sceny operowej na Zamku Królewskim w Warszawie (do 1646);
1629 - Rozejm polsko-szwedzki w Starym Targu (Szwecja zatrzymuje porty z wyjątkiem Gdańska, Pucka i Królewca oraz otrzymuje prawo do pobierania części cła z Gdańska). Powstrzymanie najazdu tatarskiego. Udział Krzysztofa Arciszewskiego w holenderskiej ekspedycji na tereny dzisiejszej Brazylii (Ameryka Południowa, do 1639);
Talar 1629, Toruń w oblężeniu.
Żetony te były w obiegu i funkcjonowały jako środek płatniczy w roku 2007 na terenie miasta Mosina.
- data emisji : 2007
- nakład : 1000 egzemplarzy
- średnica : 27 mm
- metal : miedź
Kolekcjonowanie monet zastępczych staje się coraz bardziej popularne.
Liczne emisje, małe nakłady oraz ciekawa stylistyka sprawiają, że monety zastępcze są wspaniała alternatywą dla monet emitowanych przez NBP.
1630 - Szwedzi na Pomorzu Zachodnim. Odrzucenie projektu reformy zasad wolnej elekcji autorstwa zmarłego Jana Zamoyskiego. Ukazanie się zbioru kolęd polskich Jana Żabczyka;
1631 - Budowa zamku Ossolinskich - Krzyztopór - pod Ujazdem na ziemi sandomierskiej (do 1644);
1632 - Śmierć Zygmunta III Wazy. Panowanie Władysława IV Wazy (do 1648). Wojna o Smoleńsk z Rosją (do 1634);
