August III

August III (1733-1763)

Urodzony w 1696 roku, jedyny syn Augusta II i Krystyny Eberhardyny Hohenzollern. Po śmierci ojca w 1733 roku odziedziczył tron saski jako Fryderyk August II, zarazem za życzenie Rosji, wbrew woli większości szlachty, został obrany królem polskim. Sprawami polskimi nie interesował się, przebywając przeważnie w Dreźnie; rządy w Polsce pozostawił ministrowi Bruhlowi. Panowanie jego przypadło na okres pełnej anarchii życia publicznego w Polsce i zupełnego upadku jej znaczenia międzynarodowego, czemu król nie próbował zaradzić. Zmarł w 1763 roku w Dreźnie, gdzie został pochowany.

1733 - Śmierć Augusta II Mocnego w Warszawie. Podwójna elekcja. Panowanie Stanisława Leszczyńskiego (do 1736) i Augusta III Sasa (do 1763). Walki zbrojne między zwaśnionymi stronami (tzw. wojna sukcesyjna polska, do 1735; Hiszpania i Francja przeciwko Austrii i Rosji). Głos wolny wolność ubezpieczajacy (druk 1743) - dzieło przypisuje się Stanisławowi Leszczyńskiemu. Urodził się Adam Naruszewicz (zm. 1796), poeta, historyk, wydawca;

1734 - Koronacja Augusta III Sasa - ostatnia w dziejach na Wawelu. Upadek Gdańska. Ucieczka Stanisława Leszczyńskiego do Francji. Konfederacja generalna w Dzikowie, popierająca prawo Stanisława Leszczyńskiego do tronu;

1735 - Rozwiązanie konfederacji dzikowskiej. Wojska saskie, wspierane przez oddziały rosyjskie, opanowały sytuację w kraju. Urodził się Ignacy Krasicki (zm. 1801), poeta, powieściopisarz, biskup;

Źródło zacofania gospodarczego i kulturalnego Polski IGNACY KRASICKI upatrywał w moralności społeczeństwa szlacheckiego, w jego pogardzie do oświaty, chłopa i mieszczanina. Tylko prowadząc odpowiednią działalność wychowawczą, oświatową można było doprowadzić do zmiany poglądów i obyczajów szlachty. Krasicki w jednej z satyr swe poglądy wyraził bardzo dobitnie:

„Padnie taka budowla gdzie grunt nie jest stały
Chcemy nasz stan kraju ustanowić trwały
(na rewersie medalu) Odmieńmy obyczaje a jąwszy się pracy
Niech będą dobrzy a będą szczęśliwi Polacy”

Zostawszy biskupem Krasicki głoszone hasła zaczął wcielać w życie.

Uchwaloną w 1766 roku ordynacją rozpoczęto walkę z kryzysem w rolnictwie i rzemiośle. Ograniczono uprawę lnu na rzecz uprawy zbóż, nakazano zakładanie ogrodów warzywnych i sadów, dbałość o hodowlę bydła, wprowadzono jednolity typ zabudowy wiejskiej, biorąc pod ochronę lasy warmińskie. Nowatorskie przepisy dotyczyły melioracji łąk i gruntów, ubezpieczeń od nieszczęść, przepisów przeciwpożarowych. Ustawa rozluźniała system cechowy.

Krasicki w 1768 roku podjął modernizację ustawy, preferując gospodarkę czynszową, zmuszając ludzi luźnych do znalezienia zatrudnienia.

Medal z 1981 roku oksydowany IGNACY KRASICKI

Awers: popiersie poety na wprost, napis imitujący daszek w trzech (dwukrotnie załamana wstęga)   „IGNACY „ „KRASICKI”  „1735 – 1801”.

Rewers: W pół sześciokącie (dwukrotnie załamanej ramie) orzeł z rozpostartymi skrzydłami, pod lewym skrzydłem sygnatura „GK”  ponad orłem tekst, od góry, na fakturowanym tle cytat z jednego z utworów „Odmieńmy obyczaje a jąwszy się pracy, Niech będą dobrzy, będą szczęśliwi Polacy”.

Materiał: tombak patynowany. Średnica 70 mm, Waga 152 gramy. Projektował i wykonał: Grzegorz Kowalski.

Medal przygotowany został w 280 rocznicę śmierci poety i pisarza oraz dla przypomnienia związków jego z Lubelszczyzną. W 1765 roku Krasicki był prezydentem Trybunału Lubelskiego. Sprawy Trybunalskie zostawiły trwały ślad jego twórczości.

1736 - Sejm pacyfikacyjny ogłasza amnestię dla zwolenników Stanisława Leszczyńskiego oraz nakazuje wycofanie się obcych wojsk z ziem polskich. Abdykacja Stanisława Leszczyńskiego. Urodził się Stanisław Małachowski (zm. 1809), polityk. marszałek Sejmu Wielkiego (1788-1792);

1738 - Pierwsza wytwórnia fajansów (w Białej Podlaskiej);

1739 - Urodził się Stanisław Trembecki (zm. 1812), poeta;

1740 - Początek działalności Collegium Nobilium;

1741 - Umowa zawarta przez Augusta III Sasa z Bawarią i Francją. Triumfalny wjazd Fryderyka II Hohenzollerna do Wrocławia. Urodził się Franciszek Karpiński (zm. 1825), poeta;

1742 - Okres wspaniałego rozwoju Warszawy (do 1766) dzięki marszałkowi wielkiemu koronnemu, Franciszkowi Bielińskiemu. Rozbudowa (do 1750) rezydencji Leszczyńskich w Rydzynie koło Leszna;

1743 - Powstanie w Warszawie tzw. Komendy Karowej, dbającej o czystość w mieście. Klęska szarańczy;

1744 - Zerwanie obrad sejmu w Grodnie, na którym Czartoryscy zgłosili projekty reform skabowych i wojskowych;

1745 - Traktat podpisany w Warszawie pomiędzy Augustem II, Austrią, Holandią i Anglią (czwórprzymierze), zobowiązujący polskiego monarchę do przeprowadzenia reform w państwie. Ukazanie się drukiem (do 1746) Nowych Aten (rodzaju encyklopedii) Benedykta Chmielowskiego. Pierwsza uczelnia wojskowa - Wojskowa Szkoła Budownictwa i Inżynierii w Białymstoku, otwarta dzięki staraniom Jana Klemensa Branickiego;

1746 - Urodził się Tadeusz Kościuszko (zm. 1817), bohater narodowy Polski (naczelnik powstania 1794) i Stanów Zjednoczonych. Urodził się Kazimierz Pułaski (zm. 1779), uczestnik konfederacji barskiej i walk o niepodległość Stanów Zjednoczonych (bohater narodowy USA). Urodziła się Izabela Czartoryska (zm. 1835), założycielka Świątyni Sybilii - muzeum pamiątek narodowych - w Puławach; prowadziła działalność filantropijną;

Jerzy Waszyngton dekoruje Tadeusza Kościuszkę Orderem Cyncynata.

Medal: Muzeum PTTK Puławy - Izabela Czartoryska
Materiał: tombak patynowany
Średnica: 50 mm
Muzeum Regionalne PTTK w Puławach, 1984 proj. Hanna Roszkiewicz

1747 - Początek działalności Biblioteki Załuskich - pierwszej polskiej biblioteki publicznej (300 tys. ksiąg drukowanych). Urodził się Józef Wybicki (zm 1822), autor tekstu Mazurka Dabrowskiego;

1748 - Przemarsz wojsk rosyjskich przez nasze ziemie (w drodze do Niemiec, w celu wywarcia presji na Francję, aby ta zaakceptowała sukcesję austriacką), wywołujacy falę protestów. Wniosek sejmowy Czartoryskich o przeprowadzenie lustracji majątków szlacheckich. Nieudana próba zreformowania Akademii Krakowskiej (staraniem biskupa Andrzeja St. Załuskiego, do 1754);

1749 - Zerwanie trybunału koronnego w Piotrkowie - uniemożliwienie sprawnej działalności aparatu wymiaru sprawiedliwości. Emisja złotych augustdorów (przez króla Augusta III), na wzór francuskich luidorów. Wydanie (w Lesznie) Medyka domowego;

1750 - Urodził się Hugo Kołłątaj (zm. 1812) publicysta, współtwórca Konstytucji 3 Maja. Początek prac (nieukończonych) nad nowoczesną mapą ziem polskich (staraniem Józefa Aleksandra Jabłonowskiego);

1751 - Publikacja dzieła Anatomia Rzeczypospolitej Polskiej Stefana Garczyńskiego;

1752 - Powstanie manufaktury sukienniczej w Nieświeżu (do 1767);

1753 - Proces w Żytomierzu przeciwko 24 Żydom oskarżonym o mord rytualny (11 straciło życie, pozostali pod przymusem przeszli na chrześcijaństwo). Reforma szkół pijarskich na wzór Collegium Nobilium. Powstanie nowoczesnego obserwatorium astronomicznego w Wilnie;

1754 - Utworzenie przez Henryka Bruhla trzeciego (obok Potockich i Czartoryskich) ważnego obozu politycznego - dworskiego (na czele Jerzy Mniszech);

1755 - Urodził się Jan Henryk Dąbrowski (zm. 1818), twórca Legionów Polskich we Włoszech. Projekt konfederacji antyrosyjskiej przedstawiony Polsce przez Francję. Urodził się Stanisław Staszic (zm. 1826), uczony, działacz i pisarz polityczny. Pierwsze próby utworzenia towarzystwa naukowego (w Warszawie);

1756 - Przybycie Augusta III do Warszawy (ze względu na okupację Saksonii przez Prusy). Poselstwo (do 1758) Stanisława Poniatowskiego (przyszłego króla Polski) w Rosji;

1757 - Rekwizycje na terenach litewskich, prowadzone przez wojska rosyjskie. Urodził się Wojciech Bogusławski (zm. 1829), aktor, reżyser, twórca teatru narodowego;

1758 - Zajęcie i okupacja przez Rosjan Torunia, Grudziądza, Malborka i Elbląga (skuteczna obrona Gdańska). Kryzys gospodarczy (do 1762), spowodowany napływem do kraju fałszywych monet bitych w Prusach. Powstanie w Słucku najsłynniejszej wytwórni pasów kontuszowych (pasy słuckie). Urodził się Julian Ursyn Niemcewicz (zm. 1841), poeta;

1759 - Wkroczenie wojsk pruskich do Wielkopolski i zniszczenie znajdujacych się tam magazynów armii rosyjskiej. Pierwsza księgarnia (Michała Grolla "wewnętrzna", na Zamku Królewskim w Warszawie);

1760 - Zniesienie poddaństwa w dobrach Andrzeja Zamoyskiego. Urodził się Jan Kiliński (zm. 1819), bohater powstania kościuszkowskiego 1794. Pierwsze kopalnie węgla kamiennego na Górnym Śląsku (staraniem Prus). O skutecznym rad sposobie Stanisława Konarskiego. Założenie papierni w Jeziornej koło Warszawy;

1761 - Urodził się Jakub Jasiński (zm. 1794), generał, poeta. Walki wojsk pruskich z rosyjskimi na ziemiach polskich; rekwizycje, wymuszenia, zniszczenia;

1763 - Nieudana próba zamachu stanu podjęta przez obóz Czartoryskich w celu wzmocnienia państwa. Śmierć Augusta III. Bezkrólewie (do 1764). Urodził się książę Józef Poniatowski (zm. 1813), generał, bohater wojny w obronie konstytucji 3 Maja, wódz naczelny armii Księstwa Warszawskiego. Budowa organów w Oliwie (do 1788). Pierwsza księgarnia "otwarta" (Michała Grolla, w Warszawie);