Epopeja Millenium - Bolesław V Wstydliwy

Bolesław V Wstydliwy

Urodzony w 1226 roku, syn Leszka Białego i księżniczki ruskiej Grzymisławy. Mocą aktu z Cieni ustanowiony przyszłym dziedzicem Władysława Laskonogiego, otrzymał wraz z matką księstwo sandomierskie. Kuratelę nad małoletnim Bolesławem starali się sprawować zarówno Konrad Mazowiecki jak i Henryk Brodaty. Ojcowiznę (księstwo krakowskie) objął z poparciem możnych w 1243 roku. Prowadził początkowo politykę prowęgierską (żonaty z Kingą, córką Beli IV), później proczeską. Organizował zwycięskie wyprawy na Jadźwingów. Słynął z łagodnego charakteru i ascetycznej pobożności. Zmarł w w 1279 roku bezpotomnie, pochowany został w krakowskim kościele Franciszkanów.

1243 - Bitwa pod Suchodołem - zbuntowane rycerstwo popierajace Bolesława Wstydliwego pokonuje siły Konrada Mazowieckiego. Panowanie Bolesława Wstydliwego (do 1279). Lokacja Szczecina (ponowna w 1245);

Przy okazji omawiania lokacji Szczecina nie sposób wspomnieć o jednym z bardzo ważnych obiektów szczecińskich a mianowicie o Zamku Książąt Pomorskich. Jego historia rozpoczyna się w czasie uzykania praw miejskich przez Szczecin.

W 1249 roku książę Barnim I po przeniesieniu stolicy księstwa do Szczecina, ulegając presji uprzywilejowanego mieszczaństwa, wydał zgodę na zniszczenie grodu kasztelańskiego wybudowanego przez Warcisława I z dynastii Gryfitów i przekazał go miastu, a sobie zatrzymał drewniany dwór na wzgórzu Trzygława i zobowiązał się w imieniu swoim oraz swoich wasali nie wznosić żadnej nowej siedziby w promieniu 3 mil od miasta.

W 1263 roku książę odebrał jednak ten teren i przekazał pod zabudowę kolegiaty Mariackiej. W 1345 r. książę Barnim III na miejscu drewnianego dworu Warcisława rozpoczął budowę Kamiennego Domu.

Kazimierz V dobudował tzw. Duży Dom i wieżę więzienną, a pod koniec XV w. Bogusław X znacząco rozbudował zamek. W XVI w., dzięki Barnimowi XI, budowla uzyskała nowy kształt. Podwyższono skrzydło południowe, wybudowano wieżę zegarową i skrzydło wschodnie oraz dodano maswerkowe dekoracje (elementy ażurowe wykonane w cegle lub kamieniu). Za Jana Fryderyka zamek gruntownie przebudowano w stylu renesansowym, tworząc – dzięki dobudowaniu części północnej i zachodniej – układ czteroskrzydłowy. Na początku XVII w. Filip II dobudował skrzydło mennicze. Mieściły się w nim: zbrojownia, książęce zbiory biblioteczne i kunstkamera – gabinet osobliwości.

Z różnymi przygodami powstał zabytkowy zamek, który jest siedzibą wielu instytucji kulturalnych i dużą atrakcją turystyczną regionu. Między innymi mieści się tu warte obejrzenia Muzeum Zamku Książąt Pomorskich, Opera na Zamku, Biuro Wystaw Artystycznych, Centrum Informacji Kulturalneji Turystycznej „Zamek” oraz Pracownia Archeologiczna. W zabytkowych wnętrzach i na dziedzińcach odbywają się liczne imprezy kulturalne, np. Wiosenne Koncerty Gitarowe czy Międzynarodowy Festiwal Chóralny.

Moneta okolicznościowa 5 złotych: Zamek Książąt Pomorskich w Szczecinie.

Moneta została wyemitowana, aby upamiętnić Zamek Książąt Pomorskich w Szczecinie. „Zamek Książąt Pomorskich w Szczecinie to historyczna siedziba rodu Gryfitów, władającego przez niemal 500 lat Pomorzem Zachodnim. Budowla jest najlepiej widoczna znad Odry; wielokrotnie przebudowywana odzwierciedla złożoną i burzliwą historię regionu”.

Została wybita z dwóch stopów (pierścień z miedzioniklu, rdzeń z brązu aluminiowo-niklowego), podobnie jak w przypadku innych obiegowych monet o nominale 5 zł. W centralnej części rewersu widnieje Zamek Książąt Pomorskich w Szczecinie. W tle widnieje wizerunek żaglowca.

Stempel: zwykły

Nominał: 5 złotych

Nakład: do 1 200 000

Stop: pierścień: MN 25 rdzeń: CuAl6Ni2

Średnica / Rozmiar: Ø 24,00 mm

Waga w gramach: 6,54 g

Napis na rancie: ośmiokrotnie powtórzony napis: NBP, co drugi odwrócony o 180 stopni, rozdzielony gwiazdkami

Seria Tematyczna: Odkryj Polskę

Data Emisji: 03.11.2016

Bolesław V Wstydliwy łączy Krakowskie z Sandomierszczyzną. Krzyżacy w Prusach zajmują tereny do Łyny. powrót kasztelanii Wyszogrodzkiej do Kujaw.

1244 - Budowa katedry we Wrocławiu (do 1271), uważanej za pierwszą na ziemiach polskich budowlę gotycką;

1245 - Wyprawa Benedykta Polaka do Mongolii (do 1247);

1246 - Wyprawa Konrada Mazowieckiego na Kraków;

1248 - Podział Śląska między synów Henryka Pobożnego. Pierwsza apteka na ziemiach polskich ( w Świdnicy);

1249 - Opanowanie (do 1252) ziemi lubuskiej przez Brandenburczyków. Bratobójcze walki na Śląsku pomiędzy synami Henryka Pobożnego;

Poczet Królów Polskich na projektach banknotów, które obrazują portrety władców Polski oraz ciekawsze wydarzenia z czasów panowania danego władcy pokazałem w menu witryny, w rozdziale „Wstęp”. Poszczególni książęta Polski są pokazani przy odpowiednich datach, w niniejszym rozdziale „Millenium” jak np. poniżej. Ja je traktuję bardziej jako kartki, które z wielką przyjemnością się ogląda. Pokazany jest awers i rewers banknotu.

Bolesław II Rogatka był najstarszym synem księcia śląskiego Henryka II Pobożnego i królewny czeskiej Anny, córki Przemysła Ottokara I.
Książę Bolesław Rogatka (ok.1224–1278), zwany także Łysym lub Srogim, był jednym z najokrutniejszych i najbardziej zdemoralizowanych Piastów. Często toczył walki z młodszymi braćmi – Henrykiem i Konradem. W 1249 r. najechał należące do Henryka księstwo wrocławskie. W zgliszczach spalonego wówczas kościoła w Środzie zginęło 500 mieszczan.

Utrata ziemi lubuskiej na rzecz Niemiec. Podział dzielnicy wocławskiej na wrocławską, legnicką i głogowską. Krzyżacy w Prusach zajmują ziemie do Pregoły.

1250 - Uwięzienie (do 1253) Bolesława Pobożnego przez jego brata - Przemysława I. Rozwój gospodarczy: trójpolówka. Lokacja Legnicy;

1251 - Walki z Brandenburczykami o Zbąszyń. Odkrycie złóż soli kamiennej w okolicach Bochni;

Dawno, dawno temu, gdy książę Bolesław Wstydliwy został władcą na Wawelu, postanowił on prosić o rękę królewnę węgierską – Kingę. Wysłał więc poselstwo na dwór króla węgierskiego i nakazał podarować królewnie Kindze pierścień zaręczynowy. Królewna Kinga zgodziła się zostać księżną Polski.

Ojciec Kingi chciał jej podarować złoto i kosztowności w posagu, lecz królewna stwierdziła, że nie tego będzie trzeba jej przyszłym poddanym, gdyż książę Bolesław jest zasobny, a jego kraj w dobrobycie żyje. Ojciec więc pyta Kingę: „jakiego więc wiana córko chcesz?” Królewna po namyśle poprosiła ojca by bogactwem soli ich obdarował, czym zyska wdzięczność Bolesława i jego poddanych.

Ojciec chcąc spełnić prośbę córki, zabrał ją do kopalni w Marumuresz i powiedział: „Masz o co prosiłaś, oto bogate pokłady soli”. Kinga się zamyśliła, bo jak tu przenieść całą kopalnię do Polski. Uniosła wzrok, prosząc o radę Boga i po chwili już wiedziała co ma zrobić. Zdjęła z palca zaręczynowy pierścień od Bolesława i wrzuciła go do szybu. Dworzanie, którzy to widzieli, zdziwili się nieco, lecz nic nie powiedzieli.

Wkrótce Kinga wyruszyła na dwór Bolesława, gdzie huczne czekało ją powitanie. Rychło odbył się ślub, na którym zjawiło się całe rycerstwo z Małopolski i co dostojniejsi mieszkańcy. Kinga zamieszkała na Wawelu jako władczyni Polski.

Po kilku dniach, chcąc odnaleźć swój posag, poprosiła męża aby pokazał jej królestwo. Tak więc wyruszył cały orszak, a Kinga podziwiała przepiękne tereny swego księstwa. Wnet kazała się zatrzymać i poleciła pachołkom by zaczęli kopać we wskazanym przez nią miejscu. Gdy pachołkowie natrafili na skałę, stwierdzili, że dalej kopać się nie da. Księżna nakazała by odłupali kawałek skały. Jeden z chłopów podał Kindze biały kawałek skały, który okazał się bryłką soli. Nakazała go rozłupać, a ze środka wypadł jej zaręczynowy pierścień.

Wtedy wszyscy zrozumieli o jaki posag prosiła ojca i że pierścień, który wrzuciła do kopalni w Marumuresz, sprowadził tę drogocenną sól do Polski. Od tej pory kopalnia w Wieliczce słynie z bogatych złóż solnych. Księżna Kinga jeszcze długo i mądrze rządziła polskim ludem.

Od XIII wieku do 1772 wspólnie z kopalnią soli „Bochnia” wchodziła w skład przedsiębiorstwa Żupy krakowskie. Sole wydobywane w kopalni pochodzą z miocenu i zostały wraz utworami towarzyszącymi tektonicznie przesunięte przez ruchy orogenezy alpejskiej w obecne miejsce z pierwotnej lokalizacji odległej o minimum kilkadziesiąt kilometrów.

1253 - Wyprawa książąt: Bolesława Wstydliwego i Władysława opolskiego przeciw Czechom. Lokacja Głogowa. Kanonizacja biskupa Stanisława ze Szczepanowa;

Podział Wielkopolski na dzielnice: poznańską i kaliską. Krzyżacy w Prusach pod Sambią.

1254 - Układ Siemowita mazowieckiego z Krzyżakami. Uroczyste obchody kanonizacji biskupa Stanisława ze Szczepanowa w Krakowie ( z udziałem wszystkich książąt piastowskich);

1255 - Zdobycie Nakła przez księcia pomorskiego Mściwoja, syna Świętopełka. Jedna z wypraw Siemowita mazowieckiego przeciw Jadźwingom (do 1256);

1256 - Wyprawa książąt: Przemysława I, Bolesława Pobożnego i Kazimierza kujawskiego na Pomorze. Zdobycie Raciąża;

1257 - Śmierć Przemysława I. Wielkopolska w rękach Bolesława Pobożnego. Opanowanie ziemi santockiej przez Brandenburczyków. Lokacja Krakowa;

Wydanie jednej z emisji monety okolicznościowej o nominale 2 zł będącej aktualnym środkiem płatniczym w Polsce. Moneta w stanie menniczym została zamknięta w sztywnym blistrze, którego obie strony przedstawiają temat wydania tej monety oraz dane jej emisji.

1258 - Najazd Litwinów na Mazowsze. Pierwszy wodociąg miejski (w Raciążu);

1259 - Najazd Kazimierza kujawskiego na ziemię kaliską. Drugi najazd mongolski (do 1260). Wieża ratusza w Toruniu;

1260 - Udział książąt polskich w wojnie czesko - węgierskiej (po obu stronach), zakończonej zwycięstwem Przemysława Ottokara II. Zniszczenie przez Mongołów biblioteki benedyktyńskiego klasztoru na Łysej Górze;

1261 - Kolejne powstanie Prusów przeciwko Krzyżakom;

Powrót kasztelanii lądzkiej do Wielkopolski. Postępy brandenburskie w nowej Marchii.

1262 - Kolejny najazd Litwinów ma Mazowsze. Fundacja pierwszego kościoła Mariackiego w Krakowie (nie dotrwał do naszych czasów, przed 1346 - budowa dzisiejszego prezbiterium);

1263 - Najazd Litwinów i Prusów na Mazowsze i ziemię łęczycką;

1264 - Nadanie przez Bolesława Pobożnego, w Kaliszu, przywilejów Żydom (pierwsze tego rodzaju). Najazd Jadźwingów, zwycięstwo Bolesława Wstydliwego w bitwie pod Brańskiem;

1265 - Najazd Sasów (utrata Santoka);

1266 - Najazd Litwinów na Mazowsze. Udział Polaków w wyprawie czeskiego króla Przemysła Ottokara na Bawarię;

Kanonizacja Jadwigi śląskiej, żony Henryka Brodatego (zjazd ogólnopolski o wydźwięku patriotycznym);

Koperta FDC - 750 rocznica śmierci św. Jadwigi.

Henryk I Brodaty, po śmierci swojego ojca Bolesława Wysokiego, objął władzę w księstwie. Jadwiga zaangażowała się wówczas w działalność dobroczynną – ufundowała chociażby szpital dla trędowatych w Środzie Śląskiej czy szpital św. Ducha we Wrocławiu. Ponadto dzięki niej powstało kilkanaście kościołów parafialnych, a także klasztor cysterek w Trzebnicy i klasztor augustianów w Nowogrodzie Bobrzańskim. Według legendy święta była także aktywna politycznie: gdy Henryk Brodaty dostał się do niewoli Konrada Mazowieckiego w czasie ich konfliktu o zwierzchnictwo nad Małopolską, to właśnie Jadwiga doprowadziła do uwolnienia męża.

Święta, jako ascetka, dążyła do czystości i doskonałości duchowej także poprzez noszenie włosiennicy i biczowanie się. Z tą ostatnią formą umartwienia ciała wiąże się zresztą ciekawa legenda. Pewnego razu świętą napadły trzy diabły i zaczęły ją biczować. W ten sposób chciały osłabić wiarę Jadwigi. Poniosły jednak klęskę – kobieta dzielnie znosiła zadawane jej cierpienia.

Wydaje się, że właśnie ta pobożność i wytrwałość świętej są przyczyną, dla której kult Jadwigi tak szybko i mocno rozwinął się w Polsce, a później również za granicą.

Księżna wycofała się z czynnego życia do klasztoru w Trzebnicy (choć formalnych ślubów zakonnych nigdy nie złożyła).

Władczyni kanonizowana 26 marca 1267 roku znana była ze swej wielkiej pobożności i umiłowania ascezy, stąd też wielu jej współczesnych już uznawało ją za świętą.

Vita sanctae Hedwigis przytacza taki fakt z życia księżnej: „Wielki zbrodniarz, oficjalny wróg księcia i prawdziwy przeciwnik kraju, został wreszcie uchwycony. Książę kazał z powodu nadchodzącej nocy wrzucić go do więzienia, aby nazajutrz rano bezzwłocznie ukarać go dobrze zasłużoną karą śmierci, i to zanim wiadomość o jego uwięzieniu dotrze do uszu księżnej. Przez ten pośpiech chciał mianowicie książę uniknąć tego, aby księżna – jak to stale robiła – nie mogła prosić o uwolnienie zbrodniarza. Stąd sędziowie, dobrze rozumiejąc tę sytuację, spieszyli się z wykonaniem rozkazu księcia. Kiedy tylko zaczęło szarzeć, wykonał wyrok na zbrodniarzu przez powieszenie i następnie udali się do swoich codziennych zajęć. Kiedy księżna Jadwiga po skończonym nabożeństwie wracała z kościoła, wyszedł jej naprzeciw książę. Już wcześniej słyszała o ujęciu zbrodniarza, a słysząc bicie dzwonu domyśliła się, że wyrok wykonano – wtedy zganiła surowość Henryka i pokornie prosiła, ażeby podarował jej skazanego człowieka. Książę uważał, że człowiek ten już nie żyje, skoro został powieszony wczesnym rankiem, dlatego po pewnym zwlekaniu z odpowiedzią, ostatecznie dla jej pociechy powiedział: »Daję go tobie, podobnie jak i poprzednich«. Jadwiga kazała przywołać swego prokuratora, nakazała mu natychmiast udać się na miejsce stracenia i przyprowadzić jej nienaruszonego zbrodniarza. Przywołany urzędnik wyjaśnił, że wypełnienie tego nakazu nie jest możliwe, chyba że chce, aby przywieźć tutaj trupa zbrodniarza. Nie mogąc jej czegokolwiek odmówić, zdecydował się przywieźć trupa, aby w ten sposób przekonać księżnę o bezsensowności rozkazu. Pojechał wozem na plac, na którym skazaniec wisiał za swoje czyny. Przeciął sznur, gdyż był przekonany, że skazaniec już nie żyje, tymczasem ku wielkiemu zdziwieniu wielu, którzy byli obecni przy wykonaniu wyroku, zastał go żywym i przyprowadził przed oczy Księżnej”.

Inne zdarzenie opowiedział na procesie kanonizacyjnym rycerz Mikołaj z Wierzbna: „Pewien biedny człowiek ukradł swojemu sąsiadowi pół świni. Został pochwycony na gorącym uczynku, przyprowadzony do księcia i tam bezzwłocznie skazany na śmierć przez powieszenie. Krewni skazanego przypomnieli sobie wielką miłość, jaką Księżna otacza ludzi biednych, dlatego udali się do niej i natarczywie prosili, aby mu ratowała życie. Księżna poważnie potraktowała tę prośbę. Prosiła pokornie swego męża, aby z błahego powodu nie zabijał życia ludzkiego. Na to książę jej odpowiedział: »Sądzę, że człowiek ten został już powieszony. Jeśli jednak jeszcze żyje, wycofuję moją decyzję«. Jadwiga natychmiast wysłała rycerza imieniem Henryk, pochodzącego z Hesji, z poleceniem, aby uwolniono skazanego. Ten od razu ruszył w drogę, ale zastał go już wiszącego na szubienicy. Wyjął swój miecz i przeciął sznur. W ten sposób człowiek, którego już powieszono, przybył zdrowy przed oblicze Księżnej, upadł jej do nóg i dziękował za ocalenie.”

Św. Jadwiga przebywając już w Trzebnicy czasem zamykała się w kościele na modlitwę na całą noc. Dwie zakonnice, Gaudencja i Eugenia, były ciekawe, jak ona się modli, kiedy nikt nie widzi. Pewnego razu ukryły się więc w kościele i obserwowały księżną „jak ona upokarzała się przed ołtarzem ufundowanym na cześć Matki Bożej i w prosty sposób dziękowała Stwórcy wszystkich rzeczy. Wisiał tam dosyć dużych rozmiarów krzyż, a na nim Zbawiciel z rozciągniętymi ramionami, pełen wymowy. Kiedy ona na klęczkach modliła się, jak to było jej zwyczajem, Ukrzyżowany odjął od belki krzyża prawe ramię i rękę wyciągnął przed siebie. Pobłogosławił Jadwigę i dało się słyszeć wyraźny głos: »Twoja modlitwa została wysłuchana i otrzymasz to o co prosisz«”. W kościele trzebnickim, w miejscu owego wydarzenia znajduje się dziś ołtarz z obrazem przedstawiającym je. Zachowała się tablica z napisem: „In hoc loco benedixcit Christus ex cruce St. Hedwigem” („W tym miejscu Chrystus pobłogosławił z krzyża św. Jadwidze”).

1268 - Bunt ludności Kujaw przeciwko sprzyjającemu Krzyżakom księciu Siemomysłowi;

1269 - Walki między margrabią brandenburskim Ottonem a Bolesławem Pobożnym (do 1270). Zapis testamentowy św. Salomei, oddajacy jej księgozbiór franciszkanom. Kaplica św. Jadwigi przy kościele Cysterek w Trzebnicy (do 1275);

1271 - Walki polskich książąt po obydwu stronach kolejnego konfliktu czesko - węgierskiego. Zajęcie Gdańska przez Brandenburczyków. Pierwsze wzmianki o wiatrakach na naszych ziemiach (Pomorze);

Z ciekawostek: „Spór małżeński Gryfiny z Leszkiem Czarnym” Jana Matejki.
Uwieczniono na nim scenę kłótni między kobietą i mężczyzną w otoczeniu przedstawicieli dworu i rycerstwa. Gryfina była córką Rościsława, księcia halickiego i czernichowskiego. Leszek Czarny z kolei był księciem sieradzkim, którego usynowił Bolesław Wstydliwy. Małżeństwo nie miało potomków, o co żona obwiniała swego męża cierpiącego na impotencję. Na pewien czas nawet, miedzy 1271-1274 rokiem, rozstali się. Podejmowano próby leczenia, niestety bezowocnie.
Matejko przedstawił wyjątkowy moment sporu, w którym Gryfina zwraca Leszkowi małżeński czepek trzymany przez nią w lewej dłoni. Chce na powrót nałożyć wieniec panieński, dziewiczy, który unosi już ku jej głowie towarzysząca księżnej dama dworu. Książę z kolei siedzi zamyślony. Nie spogląda nawet w kierunku żony. Zdaje się wsłuchiwać uważnie w słowa wypowiadane przez starszego mężczyznę, który nad nim się pochyla.
Publiczne oskarżenie książęcego małżonka o impotencję przez własną żonę zdarzyło się w piastowskiej Polsce tylko raz. Nietrudno się domyślić, że stało się ono zarzewiem prawdziwego obyczajowego skandalu, na dodatek przynoszącego poważne polityczne reperkusje.
XIV-wieczny rocznikarz małopolski, znany jako Traska pisze, że wydarzenie miało miejsce w 1271 roku.
Doszło następnie do kolejnego skandalu: księżna Gryfina opuściła Sieradz, przenosząc się do Krakowa pod opiekę swojej ciotki Kingi, chroniąc się w klasztorze franciszkanów. Stamtąd podjęła – lub też podjęto w jej imieniu – kroki rozwodowe.

1272 - Zdobycie zamku w Gdańsku przez wojska Bolesława Pobożnego oraz Mściwoja II, księcia pomorskiego. Pokonanie Brandenburczyków w Wielkopolsce przez Przemysława II. Wodociąg miejski we Wrocławiu;

1273 - Zwycięstwo odniesione przez Bolesława Wstydliwego nad zbuntowanymi możnymi i książętami pod Bogucinem. Pokój między Mściwojem II a Brandenburczykami;

1274 - Najazd Brandenburczyków na Wielkopolskę;

Zajęcie Słupska, Sławna i Darłowa przez Brandenburgię. Krosno Odrzańskie przyłączone do dzielnicy wrocławskiej Henryka IV Probusa.

1276 - Rozpoczęcie budowy zamku krzyżackiego w Malborku;

1278 - Zwycięska wyprawa Bolesława Pobożnego i Mściwoja II przeciw Brandenburczykom;

1279 - Panowanie Leszka Czarnego (do 1288) i Przemysława II (w Wielkopolsce, do 1296). Klęska głodu na Mazowszu;

Zajęcie okolic Drohiczyna przez Litwę. Połączenie dzielnicy krakowsko-sandomierskiej z Sieradzką. Zjednoczenie całej Wielkopolski. Powrót Słupska, Sławna i Darłowa do Pomorza Wschodniego. Przyłączenie ziemi rudzkiej (wieluńskiej) do dzielnicy wrocławskiej Henryka IV Probusa.

Menu

Gościmy

Licznik odwiedzin

Bolesław V Wstydliwy