Aleksander Jagiellończyk (1501-1506)
Urodzony w 1461 roku, czwarty syn Kazimierza Jagiellończyka i Elżbiety. Obrany w 1492 roku wielkim księciem litewskim starał się zabezpieczyć wschodnie granice księstwa poprzez układy z Moskwą (żonaty był z księżniczką moskiewską Heleną). Po śmierci brata, Jana Olbrachta, wybrany został królem Polski. Początkowo popierał możnowładców, później uległ szlachcie, która uchwałami sejmów w Piotrkowie (1504 r.) i Radomiu (1505 r.) stworzyła podstawy polskiego parlamentaryzmu. Zmarł w 1506 roku w Wilnie i pochowany został w tamtejszej katedrze.
1501 - Śmierć Jana Olbrachta. Panowanie Aleksandra Jagiellończyka (do 1506). Przywilej mielnicki (decydujący wpływ senatu na rządy);
Intronizacja Aleksandra Jagiellończyka na króla Polski, karta z Pontyfikału biskupa Erazma Ciołka, manuskryptu z lat około 1506–1518, bogato iluminowanego (62 miniatury oraz liczne dekoracje marginesów i inicjałów). Pontyfikał Erazma Ciołka jest bogatym repozytorium ikonograficznym, w którym zgromadzono malowane przedstawienia ważnych uroczystości kościelnych i państwowych.
Ciołek Erazm, ur. 1474, Kraków, zm. 9 IX 1522, Rzym, biskup, dyplomata, humanista; 1494–1500 sekretarz Aleksandra Jagiellończyka; 1501 i 1504–05 posłował do Rzymu w sprawach tureckich i krzyżackich; 1518 uczestnik poselstwa na Sejm Rzeszy do Augsburga (omawiał z cesarzem Maksymilianem I sprawę udziału Polski w projektowanej wyprawie przeciw Turkom), następnie do Rzymu; biskup płocki od 1503; doskonały administrator diecezji i dóbr kościelnych, mecenas literatów, artystów i uczonych; z zamiłowania bibliofil, zgromadził bogaty księgozbiór.
Błogosławieństwo biskupie (pierwszej tonsury) / Miniatura w Pontyfikale Erazma Ciołka / w Muzeum Czartoryskich w Krakowie.
Aleksander Jagiellończyk został koronowany na króla Polski w dniu 12 grudnia 1501 roku. Aktu koronacji dokonał Fryderyk Jagiellończyk, najmłodszy brak Aleksandra, prymas Polski, arcybiskup gnieźnieński. Objęcie tronu nie było jednak bezwarunkowe. Przed koronacją Aleksander Jagiellończyk musiał zgodzić się na konkretne warunki. Z powodu sprzeciwu biskupów jego żona nie została koronowana na królową, gdyż wyznawała wiarę prawosławną.
1503 - Podpisanie rozejmu z Turcją, zabezpieczającego południowe granice kraju. Pierwsza stała drukarnia (Kraków, Kasper Hochfeder). Urodził się Andrzej Frycz Modrzewski (zm. 1572), myśliciel. pisarz polityczny;
1497 - Utrata zwierzchności Polski nad Mołdawią;
1503 - Straty Litwy na rzecz Moskwy (Siewierszczyzna);
1504 - Sejm w Piotrkowie - ograniczenie władzy senatorskiej. Pierwsza ksiązka ilustrowana: Opusculum de arte memorativa Jana z Dobrzyc. Urodził się Stanisław Hozjusz (zm. 1579). kardynał, przywódca kontrreformacji, pisarz;
1505 - Uchwalenie konstytucji Nihil novi na sejmie w Radomiu (sejm najważniejszym organem władzy, monarcha nie może podejmować ważnych decyzji bez zgody senatorów i posłów). Urodził się Mikołaj Rej (zm. 1569), pierwszy wybitny pisarz tworzący w języku polskim (zwany ojcem literatury polskiej);
Wydanie jednej z emisji monety okolicznościowej o nominale 2 zł będącej aktualnym środkiem płatniczym w Polsce. Moneta w stanie menniczym została zamknięta w sztywnym blistrze, którego obie strony przedstawiają temat wydania tej monety oraz dane jej emisji.
Medal – Mikołaj Rej
Awers – popiersie ¾ w prawo w/g drzeworytu z 1568 roku. Otok podniesiony, gładki.
Rewers – napis strefowy, wygłębiony w 9 wierszach poziomych: MIKOŁAJ / REJ 1505-1569. Przerywnik w postaci listka lipy. ZIEMIA CHEŁMSKA / BYŁA MU DOMEM / I NATCHNIENIEM / TU ZAŁOŻYŁ RO/DZINĘ TUTAJ NAPI/SAŁ WSZYSTKIE / SWE DZIEŁA. U dołu tarcza z herbem rodowym Rejów – Oksza.
Autor – Jerzy Jarnuszkiewicz.
Wydawca – Oddział PTTK w Chełmie.
Bity w Mennicy Pańswowej.
Średnica – 70 mm.
Nakład – 600 ezemplarzy.
Materiał – Tombak srebrzony.
Rok wydania – 1978.
1506 - Statut Łaskiego - zbiór wszystkich wydanych wcześniej przywilejów i praw. Śmierć Aleksandra Jagiellończyka. Panowanie Zygmunta I Starego (do 1548). Pierwszy druk tekstu Bogurodzicy;
Wydanie jednej z emisji monety okolicznościowej o nominale 2 zł będącej aktualnym środkiem płatniczym w Polsce. Moneta w stanie menniczym została zamknięta w sztywnym blistrze, którego obie strony przedstawiają temat wydania tej monety oraz dane jej emisji.
