Urodzony w 1186 lub 1187 roku syn Kazimierza II Sprawiedliwego i Heleny, córki księcia znojmskiego. Po śmierci ojca wybrany jego następcą w Krakowie mimo małoletności. W parę lat potem został pozbawiony tronu przez Mieszka Starego i około 1200 roku otrzymał we władanie ziemię sandomierską. Po smierci Mieszka, wbrew dążeniom jego syna Władysława Laskonogiego, obrany został ponownie księciem krakowskim. W polityce wewnętrznej wzmocnił szczególnie pozycję kościoła. Na zewnątrz kontynuował politykę ojca - rozszerzanie wpływów polskich w księstwach ruskich. Dążył też - bezskutecznie - do opanowania Prus. Próbował odnowić zwierzchnictwo nad Pomorzem Gdańskim, zwołał więc książąt w Gąsowie w 1227 roku, w czasie którego został zamordowany za sprawą Świętopełka Gdańskiego. Ciało księcia przewieziono do Krakowa i pochowano w kościele katedralnym.
1194 - Śmierć Kazimierza Sprawiedliwego. Panowanie Leszka Białego (do 1201, 1202-1210, 1211-1227);
1195 - Bitwa nad rzeką Mozgawą między wojskami Leszka Białego i Mieszka Starego ( najkrwawsza w czasie rozbicia dzielnicowego);
1198 - Odzyskanie władzy w Krakowie przez Mieszka Starego (do śmierci w 1202), który na swego następcę wyznaczył Leszka Białego;
1199 - Wprowadzenie pługa żelaznego (XII-XIII w.);
1201 - Upowszechnienie kosy (XIII w.);
Myślę, że najbardziej trafionym obrazem przedstawiajacym powyższe zdarzenie jest sytuacja przedstawiona zgodnie z zamysłem Artura Grottgera zatytułowana "Kusie kos". Co prawda jest to kucie kos bojowych przeznaczonych dla powstańczych oddziałów kosynierów, ale powstały one z przekształcenia narzędzia typowo rolniczego w broń. Ze względu na jej szczególne właściwości tnące oraz długi zasięg, kosa gospodarcza nadaje się do użycia jako broń podręczna, lub po odpowiednim zaadaptowaniu może być użyta jako broń bojowa, tj. być przeznaczona na wyposażenie oddziałów o charakterze militarnym.
Do typowych zabiegów powodujących przystosowanie kosy gospodarczej do pełnienia funkcji broni bojowej należy:
a) przekucie noża kosy gospodarczej o kąt 90 stopni (na sztorc) – tak, aby żeleźce stanowiło jedną linię z długim drzewcem, na którym jest osadzone;
b) wzmocnienie uchwytu mocującego żeleźce do drzewca (np. dodatkowa tuleja, dodatkowe nity);
c) wzmocnienie drzewca kosy, zwłaszcza w okolicy mocowania żeleźca do drzewca (w celu jego ochrony przed cięciami bronią sieczną);
d) czasami zamiast noża kosy gospodarczej stosowane były noże sieczkarni ręcznej.
Kosy były dość powszechnie stosowane w sytuacjach, gdy podejmujący walkę nie mieli dostępu do typowej broni bojowej lub występował jej niedobór (np. powstania chłopskie);
W pierwotnej wersji kosa to narzędzie rolnicze służące do ścinania zbóż lub traw, które składa się z wygiętego ostrza zamocowanego na drzewcu. Dodatkowo kosy żniwne zaopatrywane były w elementy zagarniające skoszone zboże takie jak: pałąk (czasem częściowo pokryty płótnem), tzw. grabki.
Bardzo lubiane są przeze mnie obrazy Artura Grottgera i występują w kilku moich artykułach na stronie internetowej.
Średnica 70 mm. Waga 129 g.
Mosiądz. Średnica 30 mm.
1202 - Panowanie Leszka Białego (do 1210) i Władysława Laskonogiego (potem 1228). Fundacja przez Jadwigę Śląską i jej męża Henryka Brodatego klasztoru Cysterek w Trzebnicy;
Wydanie jednej z emisji monety okolicznościowej o nominale 2 zł będącej aktualnym środkiem płatniczym w Polsce. Moneta w stanie menniczym została zamknięta w sztywnym blistrze, którego obie strony przedstawiają temat wydania tej monety oraz dane jej emisji.
1205 - Bitwa pod Zawichostem: powstrzymanie przez Leszka Białego i Konrada Mazowieckiego najazdu księcia halicko-włodzimierskiego i kijowskiego - Romana;
1206 - Konflikt między Władysławem Laskonogim a arcybiskupem gnieźnieńskim Henrykiem Kietliczem, wygnanie Kietlicza i popierajacego go księcia poznańskiego Władysława Odonica z kraju. Romański kościół św. Jakuba w Sandomierzu - pierwszy kościół ceglany w Polsce;
1207 - Wyprawa Leszka Białego i Konrada Mazowieckiego na Ruś. Wincenty Kadłubek pierwszym wybranym przez kapitułę (kanonicznie) biskupem krakowskim;
1209 - Najazd margrabiego łużyckiego Konrada, utrata Lubusza;
1210 - Najazd Duńczykow na Pomorze Gdańskie. Synod w Borzykowej (przywileje dla kościoła). Panowanie Mieszka Plątonogiego (do 1211);
Poczet Królów Polskich na projektach banknotów, które obrazują portrety władców Polski oraz ciekawsze wydarzenia z czasów panowania danego władcy pokazałem w menu witryny, w rozdziale „Wstęp”. Poszczególni książęta Polski są pokazani przy odpowiednich datach, w niniejszym rozdziale „Millenium” jak np. poniżej. Ja je traktuję bardziej jako kartki, które z wielką przyjemnością się ogląda. Pokazany jest awers i rewers banknotu.
Mieszko Plątonogi łączy Krakowskie z dzielnicą opolsko-racoborską.
1211 - Zwycięstwo odniesione przez Henryka Brodatego w walkach o Lubusz. Panowanie Leszka Białego (do 1227). Lokacja Raciborza (do 1217, ponowna 1241-1246) oraz Złotoryi;
Leszek Biały ponownie łączy Krakowskie z Sandomierzem.
1214 - Lokacja Wrocławia na lewym brzegu Odry (ponowna po zniszczeniu przez Mongołów - 1241 lub 1242, Nowego Miasta - 1263);
1215 - Zjazd w Wolborzu (kolejne przywileje dla kościoła: prawo sądzenia przez duchowieństwo poddanych w dobrach kościelnych);
1216 - Wyparcie Władysława Laskonogiego z Poznania przez Władysława Odonica;
1218 - Kronika polska (Chronica Polonorum) Wincentego Kadłubka (do ok. 1223);
Legenda, która łączy dwa tematy o królu Kraku i królowej Wandy.
W grodzie Kraka, pod górą, w pieczarze zadomowił się smok, który pożera trzodę, ludzi i niszczy ogniem to, co napotka na swej drodze. Krak postanawia zawołać Skubę, który ma przygotować żarło dla smoka – wołu, owce wypchane siarką i smołą. Smok pożera wszystko, co przygotował Skuba i ginie, bo wnętrzności rozpaliły się i nie ugasiły ich nawet wody Wisły.
Stary król Krak podzielił swe państwo między synów: Kraka i Lecha. Lech chciał całego królestwa, więc zabił brata. Zasiadł na tronie i rządził królestwem. Na miejscu nad Wisłą, gdzie pochował Kraka wyrosły lilie, które mówiły, że został zabity przez brata. Lecha wygnano, a królową obwołano Wandę – siostrę bratobójcy. Niemiec Rytgier chciał ją pojąć za żonę. Ponieważ dziewczyna nie chciała, najechał na jej ziemie. Wraz z wojskiem pokonała go. Popełnił samobójstwo, a ona rzuciła się do Wisły, by już nikt nigdy nie walczył o jej rękę.
Stary król Krak zmarł, nie pozostawiwszy po sobie męskiego potomka. Zostawił po sobie jedynie urodziwą księżniczkę, Wandę. Niemiecki książę Rytgier chciał ją pojąć za żonę. Dziewczyna odmówiła („Nie sposób bowiem opuścić ziemi, na której się urodziłam, i ludu, który tak kocham”), jednak posłowie Rytgiera uprzedzili, że ich pan zechce wziąć ją i miasto siłą. Wanda postanowiła ochronić swój lud i rzuciła się do Wisły. Cały lud Krakowa gorzko po Wandzie płakał, a Rytgier żałował swojej gwałtowności. Lud usypał na cześć księżniczki kopiec.
Awers: Smok Wawelski ziejący ogniem, ogień zaznaczony czerwona emalią, z prawej strony napis w poziomie, w dwóch wierszach: SMOK / WAWELSKI.
Rewers: Zamek Królewski na Wawelu od strony Smoczej Jamy, na środku wizerunku znak Mennicy Łebskiej, z prawej strony duży nominał pisany cyfrą w poziomie: 1, na obrzeżu monety, z prawej strony napis półkolem: FUNT KRAKOWSKI, u dołu półkolem napis: SMOCZA JAMA.
Rok emisji: 2009
W obiegu od: 2009-04-08
W obiegu do: 2009-05-17
Nominał: 1 funt krakowski
Tworzywo / metal: alpaka (CuNiZn)+ emalia
Stempel: zwykły
Średnica (mm): 27 mm
Nakład: 5 000
Rzadkość: R2
Projektant: Justyna Jaśkowiak
Mennica: Mennica Łebska
Emitent: Mennica Łebska
Miasto: Kraków
Seria: Legendy krakowskie
Awers: Ozdobna pieczęć miasta Krakowa z XV w. - duża litera K w koronie; u góry półkolem w dwóch wierszach napis: KRAKÓW / LEGENDY; u dołu półkolem w dwóch wierszach napis: HONOROWANY DO 31.I.2011 / 9 KRAKÓW.
Rewers: Po lewej stronie smok wawelski, z prawej strony u dołu wypchana siarką owieczka; z prawej strony, u góry Wzgórze Wawelskie z panoramą średniowiecznego Krakowa; u góry półkolem napis: SMOK WAWELSKI.
Rok na monecie: 2011
Rok emisji: 2011
W obiegu od: 2010-12-24
W obiegu do: 2011-01-31
Nominał: 9 kraków
Tworzywo / metal: bimetal: otok mosiądz (CuZn), rdzeń miedzionikiel (CuNi)
Średnica: 30 mm
Nakład: 4 500
Projektant: Andrzej i Roussanka Nowakowscy
Mennica: Česká Mincovna - Jablonec
Emitent: Urząd Miasta Kraków, organizator: Biuro Promocji Regionów
Księga pierwsza kroniki: przedstawia pochodzenie narodu polskiego w świetle legend i podań etnogenetycznych. Wincenty poza cyklem podań wielkopolskich, napisanych już przez Galla umieścił także cykl legend małopolskich: o Kraku zwanym Grakchem, pokonaniu smoka i założeniu miasta, o Wandzie i o podstępie Lestka z kolcami. Podania te w zamyśle miały łączyć przeszłość narodu z tradycją starożytną.
1219 - Wyprawa Leszka Białego i wojsk węgierskich na Ruś. Przymierze Władysława Odonica z księciem gdańskim Świętopełkiem przeciwko Władysławowi Laskonogiemu i Leszkowi Białemu;
1220 - Najazd Litwinów na ziemie Leszka Białego i Konrada Mazowieckiego:
Na podstawie badań archeologicznych przyjmuje się, że Częstochowa prawdopodobnie powstała przed końcem XI wieku, jednak pierwsza wzmianka o niej pochodzi z 1220 roku, z dokumentu biskupa krakowskiego Iwo Odrowąża, który określał uposażenie klasztoru w Mstowie. Wśród wymienionych wówczas miejscowości, które zobowiązane były płacić na rzecz klasztoru dziesięcinę, znajdowały się także wsie Częstochowa i Częstochówka. Ta druga powstała później niż Częstochowa i prawdopodobnie miała charakter obronny, związany z lokalizacją na wzgórzu Jasna Góra. Obie wsie należały wówczas do opola mstowskiego, którego zasięg pokrywał się w przybliżeniu z późniejszym starostwem olsztyńskim.
1222 - Wyprawy krzyżowe książąt polskich na tereny Prusów (do 1223);
1223 - Zajęcie Ujścia i Nakła przez Władysława Odonica. Pierwszy klasztor Dominikanów w Polsce (przy kościele Świętej Trójcy w Krakowie), założony z inicjatywy biskupa Iwona Odrowąża i bł. Czesława;
1225 - Zajęcie Lubusza przez landgrafa turyńskiego - Ludwika. Kosciół św. Leona w Lubiniu. Kościół pocysterski NMP w Kołbaczu Pomorskim (II ćw. XIII w.);
1226 - Sprowadzenie Krzyżaków do Polski przez Konrada Mazowieckiego;
1227 - Zjazd książąt dzielnicowych w Gąsawie, mający zakończyć spór między Władysławem Laskonogim, a Władysławem Odonicem (zamordowanie Leszka Białego);
