Strona 5 z 28
Kolekcja "Poczet królów i książąt polskich według Jana Matejki".
Poczet królów i władców Polski jest niezwykłą kolekcją medali przedstawiających monarchów panujących na ziemiach polskich. Jest to nie tylko zbiór malowideł, ale także symboliczne ukazanie historii Polski i jej królów.
Skarbnica Narodowa, z okazji roku Jana Matejki, przygotowała nową serię medalierską. Obejmuje wszystkie, stworzone przez malarza, wizerunki władców z dynastii Piastów, Andegawenów, Jagiellonów, książąt dzielnicowych oraz królów elekcyjnych. Jan matejko został ogłoszony patronem 2023 roku. Przypadająca w tym roku 185. rocznica urodzin oraz 130. rocznica śmierci najwybitniejszego polskiego malarza historycznego stanowi doskonały argument do przypomnienia jego sylwetki i twórczości.
Kolekcja zaprojektowana przez jedną z najbardziej cenionych projektantek monet i medali młodego pokolenia Monikę Molendę.
Awers wspólny dla całej kolekcji zawiera tytuł kolekcji oraz stylizowaną koronę królewską, tzw.korona Bolesława Chrobrego. Uzupełnieniem jest zastosowany po lewej i prawej stronie medalu ornament.
Mieszko I to pierwszy historyczny władca Polski. Uważany jest za budowniczego państwa Piastów. Za swego panowania zjednoczył ziemie Polan, a dzięki ślubowi z Dobrawą i przyjęciu chrztu w 966 roku doprowadził do przekształcenia plemiennego państwa Polan w nowoczesną europejską monarchię. Pierwszy książę niepodległej Polski zajmuje honorowe miejsce w gronie najbardziej zasłużonych przywódców naszego kraju.
Na rewersie medalu znajduje się popiersie Mieszka I na podstawie rysunku Jana Matejki. Dzięki wręcz trójwymiarowej formie rzeźby widać doskonale wszelkie detale - każdy kontur postaci. Całość dopełniają podane w otoku lata panowania władcy.
Dzieje Polski królewskiej rozpoczęły się w 1025 roku wraz z koronacją Bolesława Chrobrego. Zasługą władcy było zjednoczenie ziem polskich, podzielonych z woli Mieszka I między niego i braci, umocnienie państwa i zapewnienie mu stabilnej pozycji na arenie międzynarodowej.
Chrobry, popierajacy chrystianizację, wsparł czeskiego biskupa Wojciecha, który wyruszył z misją nawrócenia niewiernych na ziemiach pogańskich Prusów. Męczeńska smierć dostojnika w 997 roku oraz jego kanonizacja miały wymiar zarówno religijny, jak i polityczny.
Do grobu biskupa ciągnęły rzesze pielgrzymów. W inicjatywy Bolesława w 1000 roku zorganizowano zjazd w Gnieźnie z udziałem Ottona III, który przybył, aby oddać cześć relikwiom świętego. Spotkanie miało wielkie znaczenie polityczne. Cesarz dokonał symbolicznej koronacji Chrobrego (właściwa nastąpiła w 1025 roku), uznając jego pełną niezależność i ofiarował mu włócznię św. Maurycego (którą na portrecie Chrobrego uwiecznił Jan Matejko).
Medal uwiecznia Mieszka II Lamberta, drugiego koronowanego króla Polski.
Na rewersie znajduje się popiersie Mieszka II Lamberta na podstawie rysunku Jana Matejki. We wręcz trójwymiarowej formie rzeźby widać doskonale każdy kontur, włos czy zmarszczkę. Dodatkowo w otoku zostały umieszczone lata panowania władcy.
W 1913 roku Mieszko II udał się do Magdeburga na rozmowy pokojowe z Niemcami, które skończyły serię sąsiedzkich konfliktów. Przypieczętowaniem układu był ślub z siostrzenicą cesarza Ottona III – Rychezą, z którą doczekał się syna – Kazimierza Odnowiciela i córek.
Mieszko II wraz z żoną został koronowany tuż po śmierci Bolesława Chrobrego w 1025 roku. Małżeństwo zawarte ze względów politycznych nie stanowiło ochrony przed kolejną wojną z Niemcami.
Problemy zewnętrzne zbiegły się w czasie z pogorszeniem sytuacji wewnątrz kraju. Społeczeństwo coraz bardziej buntowało się przeciwko obciążeniom finansowym, koniecznym dla prowadzenia wojny. Rozrastająca się administracja także generowała koszty, które ponosili poddani. W siłę rósł kościół domagający się płacenia dziesięciny i postrzegany jako narzędzie wyzysku. Coraz śmielej żądano przywrócenia dawnych pogańskich kultów.
Kryzys pojawił się także w rodzinie królewskiej, a jego powodem była prawdopodobnie nałożnica, którą Mieszko II obdarzył względami. Urażona Rycheza opuściła dwór, zabierając ze sobą syna Kazimierza oraz królewskie insygnia.
Mieszko II uciekł do Czech, gdzie ponownie uwięził go Udalryk. Kazał go wykastrować. Była to zemsta za oślepienie czeskiego księcia Bolesława Rudego, czego dopuścił się przed laty Bolesław Chrobry.
Tuż przed śmiercią Mieszko II podjął próbę zjednoczenia kraju. Wedle niektórych przekazów pod koniec życia popadł w obłęd, będący następstwem kastracji.
Mieszko II Lambert to pierwszy polski władca, którego sportretowano w okresie panowania.. Księżna Matylda Lotaryńska około 1025 – 1027 przekazała w darze królowi pergaminową księgę zawierającą teksty liturgiczne (Liber de divinis officiis), zwaną Kodeksem Matyldy. Jej ozdobę stanowiła karta z ilustracją przedstawiającą Mieszka II na tronie, przyjmującego dar.
Interesującym dokumentem kodeksu jest list dedykacyjny, w którym podano charakterystykę Mieszka II. Wedle tego przekazu władcę cechowała sprawiedliwość, roztropność i męstwo. Był człowiekiem pełnym dworskiej ogłady i wykształconym. Znał łacinę i grekę. Nawracając na chrześcijaństwo, czynił to w sposób łagodny, w przeciwieństwie do swego okrutnego ojca.
Postępujący rozkład wewnętrzny Polski wykorzystał czeski książę Brzetysław, który zajął zbrojnie Śląsk i splądrował Wielkopolskę. Spustoszył Poznań i Gniezno, wywiózł relikwie św. Wojciecha, które miały pomóc w ustanowieniu praskiej metropolii.
Ze względu na zniszczenie Poznania i Gniezna Kazimierz przeniósł centrum władzy do Krakowa. Przystąpił do odbudowy administracji państwowej, fundacji grodów i zamków. Równocześnie zadbał o odnowienie chrześcijaństwa, którego pozycję naruszały ludowe bunty. Do Polski napływali duchowni, paramenty liturgiczne i księgi. Kazimierzowi przypisuje się liczne fundacje klasztorne, w tym osadzenie benedyktynów w Tyńcu, Mogilnie i Lubiniu. Swym działaniem zasłużył na przydomek „odnowiciela”.
W małżeństwie z Dobroniegą książę doczekał się synów: Bolesława II Śmiałego, Władysława Hermana, Mieszka, Ottona i córki Świętosławy
Ten wyjątkowy medal uwiecznia Bolesława II Szczodrego, który kontynuował odbudowę kraju rozpoczętą przez ojca, Kazimierza Odnowiciela.
Na rewersie znajduje się popiersie Bolesława II Szczodrego na podstawie rysunku Jana Matejki. We wręcz trójwymiarowej formie rzeźby widać doskonale każdy kontur, włos czy zmarszczkę. Dodatkowo w otoku zostały umieszczone lata panowania władcy.
Dużą zasługą Bolesława Szczodrego była dalsza odnowa polskich struktur kościelnych, zapoczątkowanych przez jego ojca. W 1064 roku odbudował katedrę w Gnieźnie. Współfinansował opactwa w Mogilnie, Tyńcu i Lubiniu. Przyczynił się do reaktywowania metropolii gnieźnieńskiej w 1075 roku, której podlegały diecezje: krakowska, wrocławska, poznańska i płocka. Jego osiągniecia docenił papież, uwikłany wówczas w konflikt z władzą świecką i szukający sprzymierzeńców.
Akcje zbrojne Bolesława na wschodzie w latach 1068 – 1077 pozwoliły na wyniesienie na tron kijowski przyjaznego mu księcia Izjasława, spokrewnionego z Piastami. Wyprawa polskiego księcia przyniosła korzyści zarówno polityczne, jak i ekonomiczne. Stabilizacja na wschodniej granicy umożliwiła Bolesławowi silniejsza konfrontację z Niemcami, a przywiezione łupy zasiliły książęcy skarbiec.
Pamiątką panowania Władysława Hermana były świątynie fundowane przez oddanego sprawom kościoła władcę. Jedną z nich – kościół św. Idziego w Krakowie wzniósł, wedle tradycji jako votum z okazji narodzin syna Bolesława Krzywoustego. Dzięki jego dotacji powstał także kościół w Inowłodzu oraz kaplica w Krobi. Z osobą księcia łączy się również tzw. Złoty Kodeks Pułtuski, zwany Ewangeliarzem Płockim. To najstarszy zachowany do dziś zabytek wczesnośredniowiecznej sztuki rękopiśmiennej z XI wieku. Powstał zapewne w Czechach, do Polski przyjechał wraz z żoną księcia Judytą czeską, która przeznaczyła go do kaplicy zamkowej w Płocku. Dziś stanowi ozdobę Biblioteki Książąt Czartoryskich.
Władysław Herman zmarł w Płocku w 1102 roku i spoczął w tamtejszej katedrze, jego syna Bolesława Krzywoustego również pochowano w tej katedrze.
W 1972 roku, podczas badań archeologicznych, odnaleziono szczątki obu władców pod posadzką kaplicy królewskiej. Trzy lata później, w czasie obchodów 900-lecia diecezji płockiej, prochy monarchów złożono uroczyście w sarkofagu.
Okres panowania Krzywoustego przypadł na lata 1102 – 1138. Początek jego rządów zbiegł się w czasie z konfliktem z palatynem Sieciechem, który podporządkował sobie Hermana i dążył do przejęcia władzy. Bolesław wspólnie z bratem Zbigniewem zorganizowali zbrojny opór przeciwko Sieciechowi i doprowadził do jego wygnania z kraju.
W planach ekspansji Bolesława Krzywoustego ważną kwestię stanowiło zajęcie niezależnego pomorza. Księciu udało się opanować Pomorze Gdańskie i Zachodnie. Sposobem na silniejsze związanie tych ziem z Polską miała być ich chrystianizacja.
Krzywousty zlikwidował kilka lokalnych ośrodków pogańskiego kultu i doprowadził do powołania dwóch biskupstw, w Lubuszu i Kruszwicy, podległych arcybiskupowi gnieźnieńskiemu.
Pomimo iż zasługą Bolesława Krzywoustego było scalenie ziem polskich to jedna z jego ostatnich decyzji wzbudziła wielkie kontrowersje, a w konsekwencji doprowadziła do rozbicia dzielnicowego. Bolesław Krzywousty, mając w pamięci własną rywalizację z bratem o władzę, chciał jej oszczędzić swoim synom. W 1138 roku sporządził testament, w którym poszczególne ziemie przekazywał potomkom.
Przemysł II, pierwszy koronowany władca po rozbiciu dzielnicowym. W 1925 roku w Gnieźnie odbyła się uroczysta koronacja Przemysła II. Co prawda nowy król panował tylko w Wielkopolsce i na Pomorzu, ale sam fakt koronacji miał wielkie znaczenie prestiżowe. Po dwustu dziewiętnastu latach polski władca wkładał na skronie koronę królewską. Panowanie Przemysła nie trwało długo. Zaledwie rok później został zamordowany.
Koronacja Przemysła II to znaczący moment w dziejach polskiego godła narodowego. Na swojej pieczęci król umieścił orła w koronie jako znak państwowy.
Orzeł biały od stuleci symbolizuje władzę, dostojeństwo i majestat a jego historię opisałem a artykule Symbole Narodowe – Godło Rzeczpospolitej Polskiej Epopeja Millenium - Godło Rzeczpospolitej Polskiej
Panowania Wacława II przyniosło widoczne efekty zarówno polityczne, jak i gospodarcze. Kraj postrzegano jako jedną całość obejmującą wszystkie zwaśnione dotychczas dzielnice. Wprowadzenie reformy walutowej i prawa górniczego zapoczątkowało rozwój gospodarczy. Pojawienie się grosza umocniło rynek finansowy. Zasługą króla było także usprawnienie administracji państwowej i powołanie starostów o dość szerokich kompetencjach. Niechętnie patrzono jednak na faworyzowanie przez Wacława Niemców przy obsadzaniu kluczowych stanowisk administracyjnych.
W trzy lata po koronacji pozycja króla zaczęła słabnąć. W siłę rósł także upokorzony i wygnany Władysław Łokietek. Zwrocił się do książąt halickich i panów węgierskich o pomoc w odzyskaniu ziem i władzy. Skłonił tez do przejścia na swoją stronę niektórych książąt piastowskich. Panowanie czeskie w Polsce zakończyło się niespodziewanie w 1305 roku wraz ze śmiercią Wacława II w wieku zaledwie trzydziestu czterech lat.
W 1296 roku Władysław Łokietek był już panem znacznych obszarów i zgłaszał pretensje do Małopolski i korony. Musiał jednak ustąpić królowi czeskiemu, który w 1300 roku został koronowany na króla polskiego. Plany Władysława Łokietka legły w gruzach, on sam został wygnany. Porażka Władysława Łokietka wiązała się z jego nieudolnymi rządami. Skłócony z możnymi i hierarchami duchownymi nie potrafił zapanować na chaosem i anarchią w swych prowincjach. Wobec powyższego tamtejsze elity opowiedziały się za Wacławem II z nadzieją, że wraz z nim przyjdzie upragniona stabilizacja. Władysław Łokietek musiał pogodzić się z przegraną, ale nie poddał się.
Pomoc zbrojną znalazł u Węgrów i w 1304 roku zdołał zająć ziemię sandomierską. Rok później zmarł Wacław II, dwa lata później zamordowano jego syna Wacława III, co ostatecznie zakończyło okres czeskich rządów w Polsce. W 1306 roku Władysław Łokietek władał już w Małopolsce, na Kujawach, ziemi sieradzkiej i łęczyckiej oraz na Pomorzu Gdańskim. W 1314 roku rządy Władysława Łokietka rozciągnęły się na Wielkopolskę.
