Strona 19 z 28
Herby własne polskich królów z hełmem heraldycznym z klejnotem i labrami na banknotach 500 złotowych z 1948 rok. Są to banknoty kolekcjonerskie i nie należą do serii banknotów powszechnego obiegu.
Awers : Z prawej wizerunek górnika w kasku. U góry „Narodowy Bank Polski”, pod spodem orzeł oraz podpisy prezesa (Edward Drożniak), naczelny dyrektor (Witold Trąmpczyński), skarbnik (Karol Pustówka), seria AR. Nominał 500 w ozdobnej ramce. Na dole dwa razy nominał (500) oraz skrót „ZŁ”.
Rewers : U góry „Pięćset Złotych” oraz cztery razy nominał umieszczony w rogach. Wizerunek górników pracujących pod ziemią, wydobywających węgiel w kopalni, po bokach ozdobne motywy. Na dole napis „Bilety Narodowego Banku Polskiego są prawnym środkiem płatniczym w Polsce”.
Autor: Wacław Borowski oraz Jindřich Schmidt, który wykonał w Pradze ryt płyty do matrycy. W obiegu: od 30 października 1950 do 31 grudnia 1977. Drukarnia: Państwowa Wytwórnia Papierów Wartościowych, Warszawa.
Znak wodny: W niezadrukowanym polu wizerunek lewego profilu głowy dziewczyny w wieńcu.
Zabezpieczenia: Posiada zabezpieczenie widoczne w promieniach ultrafioletowych. W zadrukowanym polu w pobliżu daty emisji jest godło Polski w ramce, które świeci w kolorze niebieskim, poniżej seria i numeracja świecąca w kolorze złotym. Niektóre banknoty serii CE nie posiadają tego zabezpieczenia w ultrafiolecie. Banknot ten bez zmiany grafiki, podpisów i daty był w obiegu aż przez 27 lat, co stanowi absolutny rekord w historii bankowości polskiej.
Herb Piastów (Przemysła II, Władysława Łokietka i Kazimierza Wielkiego) - Orzeł piastowski – herb dynastyczny kilku linii Piastów. Początkowo funkcjonuje jako herb śląskiej linii Piastów. Po raz pierwszy jako godło książęce pojawia się na pieczęci konnej Kazimierza opolsko-raciborskiego w 1222 r. Później stopniowo jest przejmowany jako herb przez kolejne linie Piastowskie, najpóźniej pojawia się na pieczęciach książąt mazowieckich, bo dopiero po 1271 r. W XIII w. Przemysł II przyjmuje srebrnego orła ukoronowanego jako godło swego państwa, funkcjonuje on od tamtej pory obok herbów osobistych królów.
Przywracając Królestwo Polskie w 1295 książę Przemysł II, ostatni z linii wielkopolskiej, przyjął za swój herb orła białego w złotej otwartej koronie w czerwonym polu. Od kolorów orła i tarczy początek swój wzięły polskie barwy narodowe. Herb Przemysła II z lekkimi modyfikacjami służył następnym Piastowiczom na tronie odrodzonego królestwa — Władysławowi I Łokietkowi i Kazimierzowi III Wielkiemu.
W ciągu ponad tysiącletnich dziejów w świadomości historycznej Polaków szczególne piętno pozostawiło kilka stylizacji orła. Da się to powiedzieć na pewno o gotyckim orle z rewersu pieczęci majestatycznej Przemysła II (1295). Z chwilą koronacji tego władcy na króla Polski, ukoronowany Orzeł Biały w czerwonym polu uzyskał nowy wymiar symboliczny – stał się herbem odnowionego Królestwa Polskiego.
Orzeł Biały z czasów Władysława Łokietka (1306-1333), znany z rewersu jego pieczęci majestatycznej czy miecza koronacyjnego Szczerbca (XIII-wiecznego miecza ceremonialnego użytego po raz pierwszy podczas koronacji w Krakowie w 1320 r.).
Łokietek wybrał Orła Białego jako symbol związany z ideologią zjednoczeniową i stołecznym Krakowem. Być może chciał także nawiązać do dokonań poprzednika – nieszczęsnego króla Przemysła II, zamordowanego w Rogoźnie 8 miesięcy po koronacji.
Za to jedną z najbardziej udanych stylizacji Orła Białego w dziejach był gotycki orzeł z rewersu pieczęci majestatycznej króla Kazimierza III Wielkiego (1334), prawzór większości późniejszych „orłów piastowskich”. Godło to charakteryzuje się bardzo dojrzałą stylizacją heraldyczną, odległą od naturalistycznych wzorców. Orzeł ten ma lekko odgiętą do tyłu głowę, powiększone szpony, wydatny tułów i pochylone ku sobie barki skrzydeł z promieniście ułożonymi, luźno upiętymi lotkami.
Herb Przemyślidów - Lew jako symbol Czech swą genezą sięga XIII wieku, kiedy pojawił się jako symbol dynastii Przemyślidów. Do tego czasu oficjalnym godłem państwa była czarna orlica (pojawiła się ona jeszcze w heraldyce w czasie II wojny światowej w Kraju Sudetów, a obecnie w herbie Kraju środkowoczeskiego).
Przemyślidzi spokrewnieni z dynastią Piastów poprzez liczne małżeństwa począwszy od Mieszka I i Dobrawy, córki Bolesława I Srogiego. Przez krótki okres panowali także w Polsce, na Węgrzech oraz w Austrii, Styrii, Krainie i Karyntii.
Herb Andegawenów węgierskich przedstawiany jest na tarczy dwupolowej, podzielonej pionowo. Po prawej (heraldycznie, od strony trzymającego tarczę), w polu srebrnym cztery czerwone pręgi, w polu lewym, czerwonym, krzyż lotaryński srebrny, wyrastający ze złotej, otwartej korony wieńczącej środkowy szczyt potrójnej zielonej góry.
Andegawenowie – dynastia królewska wywodząca się od hrabiów (od 1360 książąt) Anjou – Andegawenii, położonej w dorzeczu dolnej Loary, we Francji (boczna linia Kapetyngów). Dynastia węgierska panująca w Polsce w latach 1370-1399.
Apogeum znaczenia Andegawenów przypadło na lata 1370-1382, kiedy to na podstawie wcześniejszych umów doszło do objęcia tronu polskiego przez Ludwika. Trwająca 12 lat unia pokazała jednak, że nie było rzeczywistych podstaw trwałego związku między obu krajami. Dynastia wygasła na Węgrzech w linii męskiej na Ludwiku, a po kądzieli na jego córkach: Marii (objęła tron na Węgrzech) i Jadwidze (objęła tron w Polsce).
„Podwójny Krzyż” - herb Jagiellonów. Odmiana krzyża lotaryńskiego została przyjęta przez Władysława II Jagiełłę jako kreskowy znak osobisty, stąd też inne określenie „krzyż jagielloński”. Motyw występujący w polskiej tradycji heraldycznej. Opisywany jako podwójny krzyż kawalerski lub grecki.
Historia herbu wiąże się z wczesnośredniowiecznym kultem relikwii Drzewa Krzyża Świętego i relikwiarzem Drzewa Krzyża Świętego – stauroteką, i ma swe początki w IV wieku, kiedy to św. Helena matka Cesarza Konstantyna zleciła, wykonanie prac wykopaliskowych na Golgocie, w wyniku których odkryto elementy Drzewa Męki Chrystusowej. Kult ten nabrał ponownie szczególnego wymiaru w okresie wypraw krzyżowych do Ziemi Świętej (XII – XIV) i wiązał się z etosem obrony Ziemi Świętej przed niewiernymi. Wielkim czcicielem relikwii był król Władysław II Jagiełło, który wielokrotnie nawiedzał relikwie Drzewa Krzyża Świętego w klasztorze na Świętym Krzyżu. Po swym chrzcie i przyjęciu korony polskiej, krzyż podwójny patriarchalny stał się herbem Jagiellonów.
Herb Walezjuszy – Walezjusze, dynastia królów francuskich panująca w latach 1328–1589. Jej założycielem był Karol de Valois - ojciec Filipa VI i syn Filipa III Śmiałego. Z tej dynastii wywodzi się Henryk Walezy, pierwszy elekcyjny król Polski w latach 1573–1574, ostatni od 1574 r. król Francji z dynastii Walezjuszów jako Henryk III;
„Trzy Zęby” - herb Batorych. Zęby, Smocze Zęby, Wilcze Zęby. Pierwotna forma herbu.
Blazon: W polu czerwonym trzy wilcze zęby srebrne w słup, większe nad mniejszymi, osadzone w takimż kawałku szczęki. W formie pierwotnej zamiast zębów był trzy kliny w słup ostrzami w lewo. Niekiedy szczękę przedstawiano przylegającą do brzegów tarczy co jest niezgodne z zasadami stylizacji heraldycznej. Zdarzały się przypadki odwrócenia godła i zamiany barw pola na błękitne.
Polski i węgierski herb szlachecki.
Legenda herbowa: Tak, to zęby smoka (Polacy nazywali go „trzy zęby” lub „smocze zęby”), którego według legendy miał pokonać protoplasta rodu. W Polsce mówiło się również, że są to wilcze zęby.
Przyniesiony do Polski przez króla Stefana Batorego w 1576 roku.
Herbowni: Batory, Batowski, Baturzycki.
Herb Wazów - Nazwa dynastii pochodzi prawdopodobnie od godła vase (pol. snopek, wiązka rózg, faszyna) znajdującego się w herbie rodu.
"Korybut" - herb Wiśniowieckich. Herb Korybut znany jest historii od XV wieku i przynależy do starodawnych rodzin książęcych. Opis skonstruowany współcześnie brzmi następująco:
Na tarczy o polu czerwonym księżyc na opak, złoty, z krzyżem zdwojonym zaćwieczonym na barku takimż i z gwiazdą w środku złotą. Płaszcz heraldyczny podbity gronostajem. W klejnocie mitra książęca.
Wiśniowieccy pieczętowali się herbem własnym (w herbarzach przyjęto nazwę Korybut). Dzielili się oni na dwie gałęzie rodowe.
„Janina” - herb Sobieskich. Wzmiankowany w najstarszym zachowanym do dziś polskim herbarzu. Herb występował głównie wśród rodzin osiadłych w ziemi krakowskiej, sandomierskiej, łęczyckiej i sieradzkiej. Spośród najbardziej znanych rodów pieczętujących się herbem Janina, należy wymienić Sobieskich i Piaseckich.
Opis skonstruowany współcześnie brzmi następująco:
Na tarczy w polu czerwonym tarcza fioletowa. W klejnocie siedem piór pawich. Labry herbowe czerwone, podbite srebrem.
Janina wzięła swoją nazwę od nazwy miejscowej Janina, zlokalizowanej w powiecie buskim (dawniej powiecie stopnickim). Wieś ta w XII w. wchodziła w skład uposażenia zakonu szpitalników św. Jana, któremu zawdzięcza swoją nazwę.
Herb Wettinów - Za czasów panowania Wettinów w polu sercowym był umieszczany podzielony na dwa herb dynastii. W jednym polu były dwa czerwone miecze na czarno-białym polu, a na drugiej części zielony wieniec na czarno-żółtych pasach. Symbolizowały one dynastię Wettinów oraz Saksonię, z której się wywodzili i której byli królami.
Wettynowie – dynastia niemiecka wywodząca się z dzisiejszej Saksonii-Anhaltu. Panowała w Miśni, Saksonii oraz w księstwach Turyngii. Jej przedstawiciele zasiadali także na tronie w Warszawie (elektorowie August II Mocny, August III Sas jako królowie Polski i wielcy książęta Litwy oraz król Saksonii Fryderyk August I jako książę warszawski).
„Wieniawa” - herb Leszczyńskich. Leszczyńscy herbu Wieniawa – polski ród magnacki wywodzący się z południowej Wielkopolski. Nazwisko rodziny pochodzi od osady Leszczno (późniejsze miasto Leszno). Na przełomie XVI i XVII wieku należeli do najznaczniejszych zwolenników reformacji w Koronie, potem jednak wrócili do katolicyzmu. Najbardziej znanym przedstawicielem rodu był król Polski, wielki książę litewski, książę Lotaryngii i Baru Stanisław Leszczyński.
Blazon: w polu złotym żubrza głowa czarna z kołem złotym w nozdrzach. W klejnocie pół ukoronowanego lwa złotego z mieczem. Protoplasta herbu Pomian.
Legenda herbowa: Z herbem tym związana jest legenda o rycerzu imieniem Lastek. Będąc na polowaniu z księciem morawskim, Lastek własnoręcznie schwytał żubra, łapiąc go za rogi. Następnie włożył mu w nozdrza pierścień z dębowej gałęzi i przyprowadził księciu. Gdy na chwilę oddał żubra innemu rycerzowi, zwierzę wyrwało się, a Lastek zmuszony był mieczem odciąć żubrowi głowę. Za ten bohaterski czyn Lastek otrzymał ziemię i herb.
„Ciołek” - herb Poniatowskich. Godło Ciołków przedstawia woła. Umieszczano go w tarczy herbowej różnie barwionej. W herbarzach Złotego Runa i Bergshammar pola są czerwone, a w nim kroczący błękitny ciołek ze złotymi rogami.
Blazon: W polu srebrnym ciołek stojący czerwony. W klejnocie pół ciołka wspiętego.
Blazon: - Ciołek. Byka czerwonego w srebrnym (białym) polu wyobraża.
Ciołek Poniatowskiego - historyczna nazwa konstelacji, nazwanej tak na cześć króla Polski Stanisława Augusta Poniatowskiego przez polskiego astronoma, rektora Akademii Wileńskiej Marcina Poczobutta-Odlanickiego w 1777 roku. Wyodrębniona w północno-wschodniej części gwiazdozbioru Wężownika. Współcześnie nieużywana. Nazwa odnosi się do herbu Ciołek Poniatowskich.
Legenda herbowa: Za czasów Probusa cesarza Sarmatom zabrano wielkie i mnogie stada bydła i do Francyi zapędzono. Zebrali się Sarmatowie i niespodzianą wycieczką odzyskali swoją szkodę bez najmniejszego krwi rozlania (...). Za tę odwagę (...) pierwszym z tego wojska rotmistrzom Ciołka na herb nadano.
Nie sposób przy tych banknotach nie wspomnieć o św. Barbarze. Za patronkę św. Barbarę obrali sobie górnicy, bo według legendy, gdy uciekała przed ojcem (lub z więzienia), rozstąpiła się przed nią skała i dziewczynie udało się przecisnąć przez szczelinę. To przede wszystkim patronka trudnej pracy, czyli opiekuje się między innymi, hutnikami, żołnierzami, rybakami czy marynarzami.
 |
 |
