Strona 28 z 28
„Wybitni Dowódcy Polscy” - artykuł upamiętnia bohaterów, którzy wsławili nasz kraj zwycięstwami na polu bitwy i dzięki którym od pokoleń budowana jest polska tożsamość narodowa. Obejmuje sylwetki królów, generałów, hetmanów.
Wizerunki wybitnych dowódców chciałbym przedstawić na medalach, gdzie artyści pokazali ich wielkość i heroizm.To są między innymi takie postacie królów Bolesława II Chrobrego, Stefana Batorego, Jana III Sobieskiego), hetmanów (m.in. Stanisława Żółkiewskiego, Jana Karola Chodkiewicza, Stefana Czarnieckiego), bohaterów walk o niepodległość (m.in. Tadeusza Kościuszki, Jana Henryka Dąbrowskiego, Ignacego Prądzyńskiego) i XX-wiecznych dowódców (m.in. Józefa Piłsudskiego, Józefa Hallera, Władysława Andersa).
Medale przywodzą na myśl obrazy z dziejów kraju, przywołują pamięć o wielkości, czasach niewoli i niepodległościowych zrywach.Stanowią hołd dla wielkich Polaków przez wieki walczących z często przeważajacymi siłami wroga, których wspomnienie napawa współczesnych dumą.
Sylwetki wybitnych dowódców wielokrotnie stanowiły inspirację dla artystów, którzy – wykorzystując swój talent – pragnęli pokazać na swych obrazach ich wielkość i heroizm. Najczęściej ukazywali ich w pozach zwycięzców ze scenami bitewnymi w tle.
Zadaniem artystów było nawiązanie do starożytnych triumfatorów, z którymi utożsamiali się dowódcy, jak też zwrócenie uwagi na ich własne zwycięskie bitwy. Służyły temu antyczne stylizacje stroju i sceny batalistyczne. Na portretach nie mogło zabraknąć nieodłącznych atrybutów dowódców, jak: buława zbroja, tarcza czy szabla.. O pozycji społecznej czy randze w wojskowej hierarchii świadczyły bogate obszyte ozdobnie złotem i srebrem mundury oraz najwyższe odznaczenia. Odpowiednio namalowane wizerunki podkreślały wysoki prestiż portretowanego, jakim cieszył się w społeczeństwie.
Ta moja kolekcja stanowi również hołd dla kunsztu wspaniałych artystów, dzięki którym możemy podziwiać wizerunki znamienitych postaci z naszej przeszłości.
Mieszko I był jedną z najważniejszych postaci w historii Polski. Ten pierwszy historyczny władca Polan jest uznawany za założyciela państwa polskiego i odegrał kluczową rolę w procesie jego tworzenia. Czasy jego panowania, które przypadło na przełom X i XI wieku, był okresem chrystianizacji ziem polskich, podbojów terytorialnych i konsolidacji nowego państwa polskiego.
W historii zapisał się on jako skuteczny dowódca wojskowy i sprawny polityk.
Około roku 991, będący już u schyłku życia Mieszko wydał dokument Dagome iudex, w którym powierzył on państwo pod opiekę papieską i opisał jego granice.
Przed śmiercią Mieszko II podzielił państwo pomiędzy swoich synów, Bolesława I Chrobrego, Mieszka i Lamberta.
Bolesław I Chrobry (pierwszy król Polski)
Władca z dynastii Piastów, pierwszy król Polski. Syn Mieszka I i Dobrawy. Jeden z najbardziej wojowniczych monarchów w dziejach kraju i twórca rozległego, opartego na grabieży i podbojach mocarstwa. Prowadził wieloletnie konflikty z większością sąsiadów: z Niemcami o pograniczne Milsko oraz Łużyce, z Czechami o władzę nad ich państwem i o Morawy, a z Rusinami – o osadzenie na kijowskim tronie jeśli nie siebie, to przynajmniej własnego zięcia. Wdawał się też w słabo poświadczone źródłowo konflikty z Prusami i Węgrami.
Bolesław Chrobry odnosił znaczące sukcesy zbrojne w starciu z lepiej uzbrojonymi i liczniejszymi wojskami niemieckimi. Stosował podstępy i prowadził do celowego wycieńczania wrogich sił, unikał natomiast starć w otwartym polu. W 1015 roku odniósł triumf w ważnym starciu na ziemi Dziadoszan. Do historii przeszła też obrona Niemczy, którą w 1017 roku z sukcesem przeprowadziły jego siły. Jako jedyny władca w polskiej historii Bolesław dokonał podboju znaczących ziem niemieckich.
W 1018 roku odniósł spektakularne zwycięstwo w bitwie nad Bugiem, a następnie wkroczył do Kijowa i przepędził miejscowego księcia, Jarosława Mądrego.
Awers: Popiersie Bolesława Chrobrego w lewo, BOLESŁAW I CHROBRY - 966(967) - 17•VI•1025,
Rewers: scena wjazdu do kijowa w 1018 roku, WJAZD DO KIJOWA - 1018, w odcinku 19 - 91 Orzeł w koronie i data przedzielona znakiem TWO
Towarzystwo Wiedzy Obronnej 1991
Materiał: tombak srebrzony,
Nakład: 2500 szt.
Średnica: 70 mm
Projekt: Andrzej i Roussana Nowakowscy,
Kolejnym medalem z kolekcji „Wybitni Dowódcy Polscy” jest Władysław Jagiełło koronowany na króla Polski w 1386 roku w Krakowie. Od 1377 roku Jagiełło sprawował rzady również na Litwie.
O sojuszu dwóch państw, korzystnym dla obu stron, myślano już u schyłku epoki piastowskiej. Efektem rozmów polsko-litewskich był układ w Krewie (na dzisiejszej Białorusi) zawarty w sierpniu 1385 roku. Dokument gwarantował Polsce sprzymierzeńca na forum międzynarodowym, wzmacniał jej pozycję i otwierał mozliwość ekspansji na wschód.
Władysław Jagiełło zobowiązał się do przyjecia wiary katolickiej i chrystianizacji Litwy.
Dalsze postanowienia, których podejmował się Władysław Jagiełło, to odzyskanie Pomorza Gdańskiego oraz ziemi chełmińskiej, dobrzyńskiej i wieluńskiej zajętych przez zakon krzyżacki. Unia przewidywała ponadto połączenie ziem litewsko-ruskich z polskimi.
Droga do władzy Władysława Jagiełły była bardzo burzliwa. Do konfliktów zewnętrznych, zatargów z krzyżakami z Moskwą dochodził wewnętrzny zamęt na Litwie spowodowany walką o władzę. Eskalacja napięć doprowadziła w efekcie do wojny domowej między przyszłym królem Polski a jego stryjecznym bratem, Witoldem. Po okresie walk w latach 1381-1384 kuzyni zawarli ostatecznie sojusz.
W zbiorowej pamięci Polaków król Władysław Jagiełło pozostanie przede wszystkim zwycięzcą spod Grunwaldu Bitwa stoczona 15 lipca 1410 roku została uznana za jedną z najważniejszych w średniowiecznej Europie i stała się częścią narodowej mitologii.
Awers medalu zdobi tarcza z nazwą „WYBITNI DOWÓDCY POLSCY”, zwieńczona hełmem, koroną i ozdobiona labrami. Dookoła wieniec herbów dowódców : Orzeł Biały (Władysława Jagiełły, Lubicz (Stanisława Żółkiewskiego), Chodkiewicz (Jana Karola Chodkiewicza), Łodzia (Stefana Czarnieckiego), Janina (Jana Sobieskiego), Ciołek (Józefa Poniatowskiego), Roch III (Tadeusza Kościuszki).
Główny motyw rewersu stanowi reprodukcja portretu Władysława Jagiełły pędzla Marcello Bacciarellego (1731 – 1818) – nadwornego malarza Stanisława Augusta Poniatowskiego. Artysta przedstawił króla w stalowoszarej zbroi i w czerwonym płaszczu na ramionach.
Jan Zamoyski to jeden z najbardziej wpływowych ludzi w dziejach Rzeczpospolitej. Świetny polityk, skuteczny przywódca wojskowy, dobry organizator.
Hetman odniósł jeszcze szereg sukcesów w walce ze Szwedami. Pozostał w pamięci jako jeden z najwybitniejszych polskich wodzów i polityków. Na polu bitwy zachowywał zimną krew, szybko podejmował decyzje, stosował ekonomię sił, a wyprawy w których brał udział, były zawsze perfekcyjnie zorganizowane.
W 1587 r. Zamek w Lubowli został zajęty przez austriackie wojska arcyksięcia Maksymiliana Habsburga. Maksymilian Habsburg próbował wraz ze swoimi oddziałami zdobyć stolicę Polski jednak 24 listopada 1587 roku z powodu zbyt skromnych sił został spod jej murów odparty i zmuszony do wycofania się na Śląsk. Podczas odwrotu wojska arcyksiążęce złupiły wiele wsi i jeszcze do końca grudnia 1587 roku operowały wzdłuż granicy oraz w okolicach Wielunia. Po koronacji Zygmunta III Wazy Jan Zamoyski postanowił rozprawić się z wojskami arcyksiążęcymi i zmusić przebywającego na Śląsku Maksymiliana III Habsburga do zrzeczenia się praw do korony polskiej. Hetman przygotował plan wojenny i na początku 1588 roku sprowokował arcyksięcia do decydującej potyczki zbrojnej. Do starcia dwóch wodzów doszło 24 stycznia 1588 roku pod Byczyną. Bitwa zakończyła się klęską Habsburga. Maksymilian znalazł się w niewoli Jana Zamoyskiego.
Medal: Jan Zamoyski - Bitwa pod Byczyną
Średnica: 70 mm
Metal: brąz
Waga: 141 g
Rok emisji: 1991
Autor: Rosana i Andrzej Nowakowscy, sygnowany.
Awers: Popiersie lekko w prawo, JAN ZAMOYSKI - 19-III-1542 - 3-VI-1605
Rewers: Scena bitwy, poniżej 1991 r. przerywana przez TWO (Towarzystwo Wiedzy Obronnej), 24 STYCZNIA 1588 - BITWA POD BYCZYNĄ.
Przed 403 laty, w bitwie pod Cecorą, poległ hetman Stanisław Żółkiewski (1547 – 1620). Należał do grona najwybitniejszych dowódców w dziejach Polski. Zginął na polu walki, broniąc południowo-wschodnich rubieży kraju przed Turkami. Jako jedyny w dziejach Rzeczpospolitej zajął Moskwę i Kreml.
Młody Stanisław Żółkiewski z zapałem zgłębiał teorię wojskowości i dał się poznać jako mężny żołnierz. Wyjechał do Wiednia, aby zapoznać się z osiągnięciami tamtejszych inżynierów w dziedzinie fortyfikacji wojskowych. W 1582 roku uczestniczył wraz ze Stafanem Batorym w oblężeniu Pskowa, gdzie omal nie zginął.
Cztery lata później walczył u boku Jana Zamoyskiego pod Byczyną, w starciu z armią arcyksiecia Maksymiliana Habsburga. Wsławił się tam jako prosty żołnierz i własnoręcznie zdobył choragiew cesarską.
Hetman Stanisław Żółkiewski u schyłku życia koncentrował się na tłumieniu buntów kozackich i obronie południowych granic przezd Turkami. W 1620 roku poprowadził swą ostanią wyprawę. Zginął, jak przystało na żołnierza, na polu bitwy pod Cecorą.
Siły turecko-tatarskie pokonały wojska polskie. Hetmanowi odcięto głowę (zawiezioną jako trofeum sułtanowi) i dłoń. Okaleczone zwłoki wykupiła wdowa Regina z Herbutów i złożyła w kościele w Żółkwi. Na nagrobku umieściła słowa z „Eneidy” Wergiliusza: „Powstanie kiedyś z kości naszych mściciel”.
Medal platerowany czystym 24-karatowym złotem uwieczniający Hetmana Stefana Czarnieckiego (1599-1665), wojewodę ruskiego i hetmana polnego koronnego. Był on wybitnym dowódcą polskim, który zasłynął szczególnie w czasie potopu szwedzkiego (1665-1660). Wsławił się on w wojnach z Kozakami, Tatarami i Moskwą, był zaufanym krola Jana Kazimierza. Uwieczniono go w polskim hymnie narodowym.
W okresie potopu szwedzkiego Czarnieckiemu początkowo przypadła obrona Krakowa. Po kapitulacji rozważał opcję przejścia na stronę króla Szwecji. Dzięki namowom królowej Ludwiki Marii Gonzagi pozostał wierny królowi Janowi Kazimierzowi. Taktyka wojenna, którą zaproponował, okazała się niezwykle skuteczna. Wobec przewagi szwedzkiej przeszedł do walki partyzanckiej. Nie dążył do konfrontacji w walnej bitwie, ale nękał wroga nieustannymi podjazdami w różnych miejscach, odcinał od posiłków i dostaw. Prowadził kampanie w Wielkopolsce i Prusach, uczestniczył w odbijaniu Warszawy.
W styczniu 1665 roku otrzymał buławę polną koronną.
Awers medalu zdobi tarcza z nazwą kolekcji: WYBITNI DOWÓDCY POLSCY, zwieńczona hełmem, koroną i ozdobiona labrami. Dookoła wieniec herbów dowódców : Orzeł Biały (Władysława Jagiełły, Lubicz (Stanisława Żółkiewskiego), Chodkiewicz (Jana Karola Chodkiewicza), Łodzia (Stefana Czarnieckiego), Janina (Jana Sobieskiego), Ciołek (Józefa Poniatowskiego), Roch III (Tadeusza Kościuszki).
Główny motyw rewersu stanowi reprodukcja portretu Stefana Czarnieckiego autorstwa Brodero Matthisena, nadwornego malarza duńskiego króla Fryderyka III. Artysta przedstawił hetmana w karmazynowej delii obszytej złotem, trzymającego w ręku buławę – symbol władzy hetmańskiej i regimentarskiej. W tle widoczna przeprawa wojsk przez cieśninę Sund prowadzona przez Czarnieckiego. Obraz powstał w okresie pobytu hetmana w Danii. Obecnie znajduje się w zbiorach Zamku Królewskiego w Warszawie.
„Król – wojownik”, „Lew Lechistanu” – tak mawiano o Janie III Sobieskim, który w 1674 roku został wybrany na polskiego króla. Prowadził wojska do walki przez cztery dziesięciolecia. Drogę do korony otworzyło mu zwycięstwo nad Turkami pod Chocimiem w 1673 roku. Dekadę póżniej złamał potęgę Imperium Osmańskiego pod Wiedniem. Zasłynął jako mecenas sztuki i bibliofil.
Wśród polskich monarchów Jan III uchodził za jednego z lepiej wykształconych. Władał kilkoma językami, odbył studia uniwersyteckie, podróżował po Europie zachodniej.
Po powrocie z zagranicy w 1649 roku wyruszył na czele własnej chorągwi ku oblężonej twierdzy w Zbarażu. Podczas starcia z siłami kozacko-tatarskimi pod Beresteczkiem (1651) został ciężko ranny w głowę i omal nie dostał się do niewoli.
Dwa lata później w obozie pod Żwańcem pokazał swą odwagę i zarazem brawurę. Tatarzy przybyli tam, aby wesprzeć Bohdana Chmielnickiego. Sobieski zorganizował zasadzkę na ich posła. Incydent udało się zażegnać, a winowajca – na czas rozmów pokojowych – trafił jako zakładnik do obozu chana. Dzięki temu miał okazję poznać język i obyczaje tych, z którymi przyszło mu wielokrotnie walczyć.
W czasie „potopu” początkowo walczył przeciwko wojskom szwedzkim, jednak w październiku 1655 roku przezszedł na stronę Karola X Gustawa. Do tej pory postępek ten budzi emocje czy był to tylko błąd młodości, czy też chłodna kalkulacja wobec zaistniałej w państwie sytuacji.
Największym triumfem króla Jana III Sobieskiego, który przyniósł mu uznanie całej Europy, była bitwa pod Wiedniem, która skutecznie zahamowała marsz armii tureckiej w głąb kontynentu. Sobieski jako obrońca chrzescijaństwa został nagrodzony przez papieża wyjątkowym darem. Otrzymał poświęcony kapelusz i miecz, przyznawane za wyjątkowe zasługi w obronie wiary.
Z wyprawy wiedeńskiej Sobieski przywiózł, oprócz licznych łupów zdobytych na Turkach, wyjątkową relikwię. Był to obraz Matki Boskiej Loretańskiej, znaleziony nieopodal Wiednia podczas odsieczy. Na jednej z szarf widocznych na wizerunku widniał napis: „In hac Imagine Mariae Vinces Ioannes” (W tym obrazie Maryi zwyciężysz Janie).
Miejsce i czas znalezienia obrazu oraz skojarzenie ze zwycięstwem króla sprawiły, że wizerunek uznano za cudowny.
Ostatnim militarnym wysiłkiem Jana III były wyprawy mołdawskie podejmowane w latach 1686 i 1691. Król zamierzał rozprawić się z Turkami, a na tronie Mołdawii osadzić swego syna Jakuba. Obie kampanie zakonczyły się jednak fiaskiem. Sobieski zaczął coraz bardziej podupadac na zdrowiu i nigdy wiecej nie przywdział już zbroi.
Stop: brąz srebrzony
Średnica: 70 mm
Rant: gładki
nakład: 3000 szt.
Projektował i wykonał Andrzej Nowakowski
Awers: Popiersie lekko w prawo, JAN III SOBIESKI - 17•VIII•1629 - 17•VI•1696
Rewers: Husaria atakująca obóz turecki, niżej data 1990 przedzielona orłem stojącym na literach TWO, BITWA POD WIEDNIEM - 12 WRZEŚNIA 1683,
Tadeusz Kościuszko wsławił się jako bohater dwóch krajów – Stanów Zjednoczonych i Polski, w których do dziś pamięć o nim jest kultywowana.
Walczył o niepodległość USA i w obronie granic Rzeczpospolitej. Zapamiętano go przede wszystkim jako dowódcę , a warto zwrócić uwagę na fakt, że był człowiekiem wielu talentów, który także świetnie rysował, interesował się muzyką i rzemiosłem.
Do Ameryki dotarł w 1776 roku. Otrzymał posadę inżyniera w armii amerykańskiej. Uczestniczył w budowie umocnień w wielu obozach wojskowych. Nagrodą za wzorową słuzbę w armii był awans na generała brygady w 1783 roku. Dodatkowo otrzymał pensję i nadanie ziemi.
Gdy Sejm Wielki w 1788 roku zdecydował o zwiększeniu liczebności armii do 100000, Kościuszko otrzymał nominację na generała majora wojsk koronnych.
Po zwycięskiej bitwie pod Zieleńcami, jako jeden z pierwszych otrzymał Order Virtuti Militari.
Gdy w 1793 roku dokonano drugiego rozbioru Polski, generał przystąpił do opracowania planów powstania narodowego, Insurekcję poprzedziła uroczysta przysięga Tadeusza Kościuszki na krakowskim rynku 24 marca 1794 roku. Od tamtej chwili jako Naczelnik Siły Zbrojnej Narodowej objął formalne dowództwo.
Wsławił się zwycięską bitwą z wojskami rosyjskimi pod Racławicami w kwietniu 1794 roku.
W swoim testamencie polecał, aby za dochody od amerykańskiego rzadu wykupić niewolników, oddać im ziemię i nauczyć rzemiosła.
Tadeusz Kościuszko
4 kwietnia 1794 roku wojska polskie pokonały Rosjan w bitwie pod Racławicami. Zwycięstwo dało wiarę na pomyślne rozstrzygnięcie powstania i pokazało możliwości słabo uzbrojonych mas chłopskich.
Bitwa pod Racławicami doprowadziła do rozszerzenia powstania na inne regiony kraju, a przede wszystkim do wybuchu 17 kwietnia 1794 roku insurekcji w Warszawie.
Awers: Popiersie Tadeusza Kościuszki, na otoku w dolnej części napis: TADEUSZ KOŚCIUSZKO, poi bokach daty: 4•II•1746 - 15•X•1817.
Rewers: Symboliczna scena bitwy w 1794 roku pod Racławicami. Atak kosynierów na baterię artylerii. Na otoku napis: BITWA POD RACŁAWICAMI u dołu w otoku 4 KWIETNIA 1794. Niżej data 1990 rozdzielona znakiem TWO.
Medal: TADEUSZ KOŚCIUSZKO, BITWA POD RACŁAWICAMI
Stop: brąz srebrzony
Średnica: 70 mm
Rant: gładki
Nakład: 3000 szt.
Projektant: Z. Kotyłło, sygnowany
Książę Józef Poniatowski był wybitnym dowódcą, jedną z barwniejszych postaci czasów Księstwa Warszawskiego, bratankiem ostatniego króla Polski Stanisława Augusta Poniatowskiego.
Natomiast Andrzej Poniatowski był bratem ostatniego króla Stanisława Augusta; podczas sejmu koronacyjnego w 1764 roku otrzymał dziedziczny tytuł książęcy. W 1765 roku otrzymał także tytuł księcia Świętego Cesarstwa Rzymskiego, który przeszedł następnie na jego jedynego syna – Józefa Poniatowskiego.
Książę Józef Poniatowski otrzymał stopień generał-major i dowództwo IV Dywizji. Rozpoczął intensywne prace nad organizacją i wyszkoleniem armii polskiej. W maju 1971 roku objął dowództwo wojsk koronnych na Ukrainie.
Wkrotce wybuchła wojna polsko – rosyjska. Zwycięstwo w bitwie pod Zieleńcami. Uradowany król, dla upamiętnienia tego faktu ustanowił Order Virtuti Militari. Pierwszym odznaczonym orderem był książę Józef.
Józef Poniatowski brał udział w insurekcji kościuszkowskiej.
Po utworzeniu Księstwa Warszawskiego w lipcu 1807 roku został ministrem wojny. Dwa lata później, w obliczu zbliżającej się wojny z Austrią, Napoleon mianował go naczelnym wodzem wojsk Księstwa.
16 pażdziernika 1813 roku Napoleon, w uznaniu zasług, mianował księcia Józefa Poniatowskiego marszałkiem Francji.
Trzy dni później Józef Poniatowski zginął w nurtach Elstery, osłaniając odwrót Francuzów.
Awers medalu zdobi tarcza z nazwą : WYBITNI DOWÓDCY POLSCY, zwieńczona hełmem, koroną i ozdobiona labrami. Dookoła wieniec herbów dowódców : Orzeł Biały (Władysława Jagiełły, Lubicz (Stanisława Żółkiewskiego), Chodkiewicz (Jana Karola Chodkiewicza), Łodzia (Stefana Czarnieckiego), Janina (Jana Sobieskiego), Ciołek (Józefa Poniatowskiego), Roch III (Tadeusza Kościuszki).
Rewers stanowi reprodukcja portretu Józefa Poniatowskiego pędzla Józefa Grassiego. Malarz przedstawił księcia w mundurze dywizji Księstwa Warszawskiego z gwiazdą Wielkiego Orła Legii Honorowej oraz Krzyżem Wielkim Orderu Virtuti Militari.
Ignacy Pantaleon Prądzyński - – generał dywizji Wojska Królestwa Polskiego, wódz naczelny powstania listopadowego. Uznawany za jednego z najwybitniejszych polskich strategów pierwszej połowy XIX wieku.
W latach 20. XIX wieku zaangażował się w polską działalność konspiracyjną. Należał do wielkopolskiego Związku Kosynierów i był współzałożycielem Towarzystwa Patriotycznego. Pod koniec 1825 roku został w związku z tym aresztowany; więziono go do wiosny 1829 roku.
Podczas powstania listopadowego pełnił między innymi stanowiska podkomendanta twierdzy w Zamościu i zastępcy kwatermistrza w Sztabie Generalnym. Od lutego 1831 roku kierował planami operacyjnymi wojsk polskich. Brał udział w wielu potyczkach. Wsławił się w lutym 1831 roku pod Wawrem, walczył też w bitwie grochowskiej, pod której został odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Virtuti Militari. W kwietniu 1831 roku, już w stopniu generała brygady, dowodził pod Dębem Wielkim i Iganiami. Z przerwami pełnił funkcję kwatermistrza generalnego. W sierpniu 1831 roku, po usunięciu Henryka Dembińskiego, trzykrotnie oferowano mu stanowisko Naczelnego Wodza. Przyjął ją 16 sierpnia, lecz już trzy dni później, w obliczu licznych konfliktów z generalicją, złożył rezygnację.
Józef Klemens Piłsudski – polityk, działacz niepodległościowy, Naczelnik Państwa Polskiego (1918–1922), Wódz Naczelny Wojska Polskiego (1918), pierwszy Marszałek Polski (1920), premier Polski (1926–1928, 1930).
Marszałek, który całe życie poświęcił dla Polski, zajmuje naczelne miejsce wśród ojców naszej niepodległości. – Taki stosunek do Polski i polskości Piłsudski wyniósł w rodzinnego domu, tego uczyła go jego matka Maria z Billewiczów i ojciec Józef, który brał udział w powstaniu styczniowym.
W czasie Wielkiej Wojny Józef Piłsudski udowodnił, że jest sprawnym brygadierem, fachowo dowodząc powierzonym mu związkiem taktycznym. Dowodzenie polega nie tylko na podejmowaniu decyzji w czasie walki, ale również administrowaniu podczas okresów „spokoju”.
Wojciech Korfanty - śląski polityk i dyktator III Powstania Śląskiego, w II RP jeden z przywódców Chrześcijańskiej Demokracji, Wojciech Korfanty, to jedna najważniejszych postaci dla Śląska i jego walki o przyłączenie do Polski.
Bezpośrednim celem powstańców było wyparcie niemieckiej Policji Bezpieczeństwa z obszaru plebiscytowego, a także likwidacja niemieckich organizacji paramilitarnych i bojówek. Zablokowane przez alianckie wojska powstanie zakończyło się 25 sierpnia na rozkaz jego dowódców. W jego wyniku niemiecką policję plebiscytową zastąpiono mieszaną - polsko-niemiecką, z obszaru plebiscytowego usunięto też osoby przybyłe tam po sierpniu 1919 r.
Od października do grudnia 1923 r. był wicepremierem w rządzie Wincentego Witosa i jego doradcą z ramienia ChD. Od 1924 r. wydawał dzienniki "Rzeczpospolita" i "Polonia". W 1930 r. został aresztowany i wraz z posłami Centrolewu osadzony w twierdzy brzeskiej. Po uwolnieniu powrócił na Górny Śląsk, gdzie jednak jako polityczny przeciwnik wojewody Michała Grażyńskiego był zagrożony następnym aresztowaniem.
Był jednym z założycieli Frontu Morges (wraz z Ignacym Paderewskim, Józefem Hallerem i Wincentym Witosem), a później organizatorem i prezesem Stronnictwa Pracy powstałego z połączenia chadecji i Narodowej Partii Robotniczej.
Awers - Popiersie trzy czwarte w prawo. Głowa na wprost. W otoku napis: WOJCIECH KORFANTY 20 IV 1873 - 17 VIII 1939.
Rewers - Pomnik Powstańców Śląskich w Katowicach, Orzeł w koronie i data 1991 przedzielona znakiem TWO. Napis w otoku: POWSTANIA ŚLĄSKIE - 1919. 1920. 1921.
Sygnatura - AN + znak mennicy - na rewersie
Projekt - Andrzej Nowakowski
Wykonanie - Mennica Państwowa
Stop: brąz srebrzony
średnica: 70 mm
rant: gładki
nakład: 3000 szt.
Edward Rydz-Śmigły
Polski wojskowy, przedwojenny działacz obozu piłsudczykowskiego, marszałek. Już w czasie I wojny światowej od 1914 roku był dowódcą pułku piechot Legionów Polskich, zaś od roku 1917 pełnił funkcję komendanta głównego Polskiej Organizacji Wojskowej (POW).
W 1918 roku na krótko objął stanowisko ministra wojny. W 1920 roku został mianowany generałem dywizji, zaś 7 maja 1920 roku jako dowódca 3 Armii zdobył Kijów. Za zasługi Józef Piłsudski odznaczył go Krzyżem Komandorskim Orderu Virtuti Militari II klasy.
12 maja 1935 roku Ignacy Mościcki mianował go Generalnym Inspektorem Sił Zbrojnych. W 1936 z rąk prezydenta otrzymał buławę marszałkowską, co było sprzeczne z wolą marszałka Józefa Piłsudskiego, a od 10 listopada tego roku był już generałem broni.
Był on Naczelnym Wodzem w kampanii wrześniowej 1939 roku, był jednak obciążany odpowiedzialnością za klęskę Polski. Do 1941 roku był internowany w Rumunii. W tym też czasie, 27 października 1939 roku, zrezygnował z funkcji Naczelnego Wodza. Jego dymisja została przyjęta 7 listopada 1939 roku. 10 grudnia udało mu się uciec i przedostać na Węgry. Powrócił jeszcze później do Polski.
Medal - Marszałek Edward Rydz-Śmigły, 1991, Warszawa,
Awers: Popiersie lekko w lewo, MARSZ. EDWARD RYDZ-ŚMIEGŁY • 11•III•1886 – 2•XII•1941,
Rewers: Mapa Polski z zaznaczonymi kierunkami ataku Niemców i Rosjan, niżej 1991, po bokach 1•IX – 17•IX, WRZESIEŃ 1939
Stop: brąz srebrzony
średnica: 70 mm
rant: gładki
nakład: 3800 szt.
projektant: Z. Kotyłło, sygnowany
Medal: GEN. BRYG. DR ROMAN ABRAHAM - POLSKA KAWALERIA - WRZESIEŃ 1939
Stop: brąz srebrzony
Średnica: 70 mm
Rant: gładki
Nakład: 2300 szt.
Projektant: Z. Kotyłło, sygnowany
Awers: Popiersie generała lekko w prawo, GEN BRYG DR ROMAN ABRAHAM 28•II•1891 - 26•III•1976,
Rewers: Kawalerzysta z uniesioną do góry szablą, POLSKA KAWALERIA WRZESIEŃ 1939
W czasie I wojny światowej, zmobilizowany, służył w kawalerii armii austro-węgierskiej w stopniu porucznika. W październiku 1918 roku wrócił do rodzinnego Lwowa i gdy wybuchły walki polsko-rusińskie włączył się do obrony rodzinnego miasta. Od pierwszych dni dał się poznać jako niezwykle waleczny żołnierz i dowódca.
W roku 1921, gdy wybuchło III Powstanie Śląskie, ppłk Abraham jako oficer do szczególnych poleceń został skierowany przez Ministerstwo Spraw Wojskowych na Górny Śląsk, gdzie organizował pomoc walczącym Ślązakom i działał przy Wojciechu Korfantym pod pseudonimem - Roman Wydera.
W roku 1927 dowodził 26 pułkiem Ułanów Wielkopolskich im. hetmana Karola Chodkiewicza w Baranowiczach, a od roku 1929 do 1932 był jako pułkownik dowódcą Brygady Kawalerii „Toruń”.
Od kwietnia 1937 roku dostał przydział na dowódcę Wielkopolskiej Brygady Kawalerii, z którą wyszedł na wojnę 1939 roku, nominację na generała brygady otrzymał 19 marca 1938 roku. W czasie dowodzenia Brygadami Kawalerii organizował, szkolił i unowocześniał pułki, wprowadzając do nich motoryzację.
Za wybitne zasługi w dowodzeniu i za męstwo na polu walki został odznaczony Orderem Virtuti Militari IV klasy (order Virtuti Militari V klasy otrzymał za walkę o Lwów w r. 1918).
Medal ten został wybity dla upamiętnienia 1. Polskiej Dywizji Pancernej.
Polska 1 Dywizja Pancerna (polska 1 Dywizja Pancerna) była aliancką jednostką wojskową podczas II wojny światowej, utworzoną w lutym 1942 roku w Duns w Szkocji. W szczytowym okresie liczyła około 16 000 żołnierzy. Dowodził nim generał Stanisław Maczek.
Awers:. Portret gen. Maczka (dowódcy dywizji)
Rewers:. Czołg z bitwy w Normandii podczas II wojny światowej, opis 1. Polskiej Dywizji Pancernej.
Zanim żołnierze gen. Maczka stoczyli pierwsze walki, usłyszeli od swojego dowódcy motywujące słowa. „Ta dywizja staje dziś na polu bitwy, naprzeciw tych, którzy ogłaszali całemu światu, że przestaliśmy istnieć (…). Bijcie się tak, jak bił się zawsze żołnierz polski w ciągu naszej historii. Bijcie się twardo, ale po rycersku! (…). I pamiętajcie wszyscy o jednym – Żołnierz Polski bije się o wolność narodów, ale umiera tylko dla Polski. Wierzymy wszyscy, że z trudu naszego i znoju Polska powstanie, by żyć” – mówił polski dowódca w rozkazie z 6 sierpnia 1944 roku.
Średnica - 70 mm
Metal – brąz posrebrzany metal
Waga około 140 g
Rok emisji: 1996
Projektant: Zbigniew Kotyłło
Emitent: TWO, Mennica Warszawska
Medal: GENERAŁ STEFAN ROWECKI – „GROT”
Stop: brąz srebrzony
Średnica: 70 mm
Rant: gładki
Nakład: 3000 szt.
Projektant: R. Kotyłło, sygnowany
Emitent: Towarzystwo Wiedzy Obronnej w Warszawie.
Wykonawca: Mennica Państwowa 1990.
Awers: Popiersie na wprost. W otoku napis: GEN. DYW. STEFAN ROWECKI - "GROT" 25 XII 1895-1944/?/.
Rewers: Krzyż Armii Krajowej ze znakiem Polski Walczącej. Niżej data 1990 rozdzielona znakiem TWO. W otoku napis: ZWIĄZEK WALKI ZBROJNEJ - ARMIA KRAJOWA 1940-1945.
Stefan Rowecki (1895-1944) – Komendant Główny Armii Krajowej i pierwszy jej dowódca, generał Wojska Polskiego, działacz niepodległościowy – jedna z najbardziej znaczących postaci Polskiego Podziemia. Używał pseudonimów „Grot”, „Rakoń”.
Do zasług Roweckiego w czasie II wojny światowej należy przede wszystkim zaliczyć przeprowadzenie akcji scaleniowej tzn. włączenie w szeregi AK różnych organizacji konspiracyjnych. Udało się to przeprowadzić przede wszystkim dzięki jego autorytetowi.
Generał Gustaw Orlicz-Dreszer
Był jednym z najzdolniejszych po przewrocie majowym 1926 r. wyższych dowódców Wojska Polskiego, autorem interesujących studiów operacyjnych i terenowych oraz kierownikiem gier wojennych, których wyniki wskazywały na konieczność intensywnej modernizacji armii polskiej i znaczenie nowych broni głównych: pancernej i lotnictwa.
Był też aktywny w życiu społecznym Polski, szczególnie jako prezes Zarządu Głównego Ligi Morskiej i Kolonialnej (1930–1936), propagując potrzebę związania z krajem – przez umiejętnie zorganizowaną akcję osadniczą – licznej emigracji zarobkowej z Polski, rozbudowy gospodarki morskiej oraz floty handlowej i wojennej, także w kontekści silnie przezeń akcentowanego zagrożenia ze strony zachodniego sąsiada.
Aw: Popiersie lekko w lewo, GEN. GUSTAW ORLICZ-DRESZER KOMENDANT WOJSK. CHEŁMA - 1918 R.,
Rw: Krzyż Niepodległości z Mieczami, W 70-LECIE ODZYSKANIA NIEPODLEGŁOŚCI POLSKI - CHEŁM 1918-1988, projektowała i wykonała Ewa Olszewska-Borys.
Tombak srebrzony, 69.8 mm, 133.67 g, nakład 500 sztuk.
Jan Grudziński był kapitanem Polskiej Marynarki Wojennej i dowódcą słynnego okrętu podwodnego ORP „Orzeł”.
W 1932 roku został zastępcą dowódcy torpedowca ORP „Podhalanin”, dwa lata później mianowano go dowódcą grupy minowej (jego okrętem był ORP „Smok”), a później dowodził torpedowcem ORP „Kujawiak”. Pod koniec lat trzydziestych rozpoczął służbę na okrętach podwodnych – początkowo jako zastępca dowódcy ORP „Sęp”, później został przeniesiony na ORP „Orzeł”, którym dowodził kmdr Henryk Kłoczkowski.
To właśnie wojenna epopeja ORP „Orzeł” przyniosła Grudzińskiemu uznanie i chwałę. W Wielkiej Brytanii kapitan Grudziński, rozporządzeniem Kierownictwa Marynarki Wojennej nr 2 z dnia 21 października 1939 roku, został wyznaczony na dowódcę ORP „Orzeł”, którym, po wykonaniu niezbędnych napraw pod koniec 1939, regularnie chodził na patrole bojowe na Morze Północne. Podczas tych rejsów, w 1940 zatopił duży transportowiec wojska „Rio de Janeiro” i prawdopodobnie jeden mniejszy patrolowiec.
23 maja 1940 ORP „Orzeł” wyszedł, jak się potem okazało, w swój ostatni rejs, podczas którego miał patrolować rejon cieśniny Skagerrak. Od tego czasu stracono jakikolwiek kontakt z okrętem, który zatonął na Morzu Północnym w nieustalonych okolicznościach i dacie. Prawdopodobną przyczyną zatonięcia okrętu było wejście na minę w miejscu nieoznakowanego na mapie brytyjskiego pola minowego. 11 czerwca okręt uznano za stracony, po tym jak w wyznaczonym dniu powrotu 8 czerwca nie pojawił się w porcie Rosyth. Kapitan Grudziński zginął wraz z całą swoją załogą.
Medal: KOMANDOR POR. JAN GRUDZIŃSKI, ORP „ORZEŁ”
Stop: brąz srebrzony
Średnica: 70 mm
Rant: gładki
Nakład: 2500 szt.
Projektant: Z. Kotyłło, sygnowany
Awers: Popiersie. W otoku napis: 1907 • KOMANDOR POR. JAN GRUDZIŃSKI • 1940
Rewers: Okręt ORP Orzeł na pełmym morzu. W otoku napis: ORP „ORZEŁ” 21 LUTEGO 1939 – 8 czerwca 1940. Niżej data 1990 rozdzielona orłem stojącym na literach TWO.
Ofiary strasznej zbrodni, której dokonał Związek Sowiecki na Polakach w 1940 r. upamiętnia medal „Katyń”.
Wiosną 1940 r. strzałem w tył głowy zamordowano prawie 22 tys. polskich obywateli, w tym około 10 tys. oficerów wojska i policji. Ich ciała wrzucano w tajemnicy do dołów śmierci.
Ofiary były nie tylko żołnierzami, lecz także naukowcami, prawnikami, nauczycielami, lekarzami. Wyniszczenie polskiej inteligencji miało ułatwić komunistom indoktrynację polskiego społeczeństwa i uniemożliwić odrodzenie polskiej państwowości.
Przez 50 lat prawda o zbrodni katyńskiej była zatajana i fałszowana. W czasach PRL za próby jej głoszenia groziły szykany i więziene. Związek Sowiecki do zbrodni katyńskiej przyznał się dopiero w 1990 r. Do dziś nikt ze sprawców nie został ukarany.
Na początku lat 20. XX wieku płk Smorawiński służył w 2. Dywizji Piechoty. Podczas przewrotu majowego opowiedział się po stronie Piłsudskiego. W marcu 1927 r. objął dowództwo 6. Dywizji Piechoty w Krakowie. Awansowany kilka miesięcy później, został najmłodszym generałem w Wojsku Polskim. Tak opiniowano go w tamtym czasie:
„Charakter nieskazitelny. Wymagający od innych, surowy dla siebie, a jednak wyrozumiały i sprawiedliwy. Przy bardzo dużej ambicji pracy – skromny i umie ukryć własne zasługi”.
Za udział w walkach I wojny światowej i wojny polsko-bolszewickiej Mieczysław Smorawiński otrzymał m.in. Virtuti Militari, czterokrotnie Krzyż Walecznych, francuską Legią Honorową i odznaczenia austro-węgierskie. W ostatniej bitwie z Konarmią Budionnego w sierpniu 1920 r. niemal stracił życie. Śmierć z rąk sowieckich pisana mu była jednak nie na polu walki, lecz w katyńskim lesie.
Numizmat zaprojektowali cenieni projektanci numizmatów ‑ Roussana i Andrzej Nowakowscy.
Awers: symbolicznie przedstawiony las katyński oraz popiersie gen. Mieczysława Smorawińskiego, jednego z dwóch zidentyfikowanych generałów, spośród dwunastu zamordowanych przez NKWD. Nazwy miejsc kaźni: „Kozielsk, Starobielsk, Ostaszków”. Poniżej wojskowy orzełek z przestrzeloną tarczą Amazonek oraz leżące szable.
Rewers: Orzeł Biały ze sztandaru międzywojennego pułku Wojska Polskiego, umieszczony na tle Krzyża Walecznych i tytuł serii „Polacy w II wojnie światowej”. W otoku symboliczna kompozycja wyobrażająca działania wojenne.
Bitwa nad Bzurą, trwająca między 9 a 22 września 1939 r., była największą z bitew kampanii polskiej. Na uwagę zasługuje fakt, że jej część poznańsko-pomorska pod dowództwem gen. Tadeusza Kutrzeby i gen. Władysława Bortnowskiego zdołała wystąpić z kontrofensywą i zadać niemieckiej stronie znaczne straty.
Tadeusz Kutrzeba (1885-1947) – generał Wojska Polskiego, dowódca Armii „Poznań”, inicjator zaczepnego wyjścia nad rzekę Bzurę zwanego bitwą nad Bzurą. Był jednym z najwybitniejszych sztabowców II Rzeczypospolitej i jednym z najlepiej wykształconych polskich wyższych dowódców tego okresu.
Kierując szkołą jako komendant Wyższej Szkoły Wojennej gen. Kutrzeba przyczynił się do wykształcenia oficerów z solidnym przygotowaniem sztabowym i dowódczym. – Był świetnym nauczycielem taktyki i historii walk, a jego wykłady gromadziły nie tylko studentów, ale też kadrę, a nawet cywili.
Stefan Starzyński, prezydent stolicy od 1934 roku, kierował cywilną obroną miasta po rozpoczęciu przez Niemcy II wojny światowej 1 września 1939 roku. Nie skorzystał z możliwości ewakuacji, pozostał z ludnością Warszawy do czasu kapitulacji. W radiu mówił: "Dziś Warszawa broniąca honoru Polski jest u szczytu swej wielkości i sławy".
Starzyński opracowywał wielkie plany rozwoju nowoczesnego miasta. Zwłaszcza pod koniec lat trzydziestych, gdy sytuacja gospodarcza wyraźnie się poprawiła i było skąd czerpać środki na inwestycje, zwłaszcza infrastrukturalne i pobudzać na różne sposoby budownictwo miejskie, także mieszkaniowe.
Prezydent Starzyński rozbudowywał sieć cywilnej obrony stolicy: Ochotnicze Bataliony Obrony Warszawy, Robotnicze Bataliony Obrony Stolicy, Straż Obywatelską, bataliony Pracy i Radę Obrony Stolicy (na wzór Rady z 1920) oraz Stołeczny Komitet Samopomocy Społecznej. Znakomity organizator, podtrzymywał ducha oporu ludności żarliwymi przemówieniami radiowymi.
27 października 1939 roku, a więc dosłownie zaraz po zainstalowaniu się Niemców w Warszawie, Gestapo aresztowało prezydenta. Został osadzony na Pawiaku. Wiedział co mu grozi, ale nie zdecydował się na ucieczkę z więzienia. Uważał, że pociągnęłoby to straszne represje w stosunku do służby więziennej. Zginął zastrzelony przez Niemców w ostatnich dniach grudnia 1939 roku.
