Polskie barwy narodowe to kolory biały i czerwony. Kolory na polskiej fladze ułożone są zgodnie z ukształtowanym w XIX wieku zwyczajem heraldycznym. Flaga Rzeczypospolitej Polskiej złożona jest z dwóch pasów poziomych – białego i czerwonego, a jej kolory odnoszą się do godła państwowego. Pas górny, ważniejszy – biały – symbolizuje orła, natomiast pas dolny – czerwony – pole tarczy herbowej. Mimo iż barwy te związane są z naszym godłem, do przyjęcia ich na flagę państwową i uznania za barwy narodowe wiodła długa droga. Sięga ona początków naszego państwa i jest ściśle związana ze zwyczajami wojennymi.
W średniowieczu płaty różnobarwnych materii osadzane na włóczni, posiadały zastosowanie praktyczne, polegające na przekazywaniu sygnałów i rozkazów. Z czasem nabrały znaczenia symbolicznego.
Po nałożeniu na nie herbów stały się proporcami i chorągwiami stanowiącymi symbole władzy książęcej i królewskiej.
O tym, że chorągiew z Orłem Białym była znakiem państwa polskiego, zaświadcza pieczęć, z roku 1290, pretendenta do tronu polskiego Przemysława II.
Z braku odpowiedniego materiału numizmatycznego, autor medalu Korski oparł w głównej mierze jego symbolikę na materiale sfragistycznym czyli tłoku, odcisku lub trójwymiarowej kopii pieczęci. Awers medalu zawiera w centrum scenę tronową, wzorowaną na pieczęci Przemysława II. Zamiast legendy istniejącej na pieczęci autor zastosował otok perełkowy. Obok sceny tronowej umieszczono napisy: REX/POLONIE, z prawej MCCXCV/MCCXCVI – daty krótkiego panowania na tronie polskim. Z lewej strony sceny tronowej – sztylet skierowany na szyję króla – symbolizujący popełnione morderstwo, co akcentuje dodatkowo napis OCA/SVS (śmierć).
Nad sceną tronową tarcza z orłem wzorowanym na pieczęci majestatycznej Przemysława II. Wzór ten uważany jest za ostateczną formę wykrystalizowania się heraldycznego Orła Państwa Polskiego. Pod sceną tronowa umieszczono rysunek brakteata guziczkowego tak zwanego „Król z mieczem”, stanowiącego wielką rzadkość numizmatyczną. W otoku medalu umieszczono napis: PREMISLAVS SEC (undus) DUX MAJORIS POLONIE MCCLXXVII. DOMINUS POMERANIE MCCXXCIL. DUX CRACOVIE MCCXC. (Przemysław II książę Wielkopolski 1277. Władca Pomorza 1282. Książę krakowski 1290). Powyższy napis i daty objaśniają nam jak przebiegła „kariera zawodowa” Przemysława II.
Rewers medalu skomponowany jest w stylu i z elementów innej pieczęci Przemysława II, na której przedstawiony jest w pozycji stojącej. Motyw centralny nawiązuje do najważniejszego wydarzenia jakim było przyłączenie do centralnej Polski Pomorza Gdańskiego. Tak więc mamy postacie Mściwoja i Przemysława trzymające symboliczny akt układu zawartego w Kempnie 1282 roku. Obok postaci z lewej napis: MSCIVOC/II DUX/POMER(anie), z prawej PREMISL II/DUX < POL> (Mściwoj II książę Pomorza, Przemysława II książę Wielkopolski). Pod kreską kompozycyjną umieszczono napis: DOCUMENTUM INCORPORATIONIS/POMERANIE MAJORIS POLONIE/TERRIS IN CAMPNO A. D./MCCXXCIL DATUM. (Akt wcielenia Pomorza do ziemi Wielkopolskiej podpisany w Kempnie roku pańskiego 1282). Pod stopami Przemysława II – smok – symbolizujący walki jakie prowadził z Brandenburgią o scalenia ziem polskich.
Obok postaci książąt – wieże – elementy kompozycyjne z pieczęci tych władców, z których trębacze ogłaszają światu o sukcesach politycznych księcia – króla. Całość rewersu zamknięta jest otokiem perełkowym, spiętym u góry zwieńczeniem architektonicznym i wkomponowanym w nie kołem z ręką Opatrzności. Za łukiem perełkowym w dole umieszczono inicjały emitenta medalu i kolejny numer 3D.
Obaj książęta trzymają proporce z Orłem Białym. Na medalu może te orły nie są tak wyraźne, dlatego posłużyłem się pieczęcią Przemysława II w zbroi ze zbiorów ikonograficznych i fotograficznych Muzeum Narodowego w Warszawie z prawami autorskimi domeny publicznej. Autorem rysunku jest Aleksander Lesser (1814–1884).
Podobnie został przedstawiony król Władysław Łokietek, z tą różnicą, że na jego włóczni proporzec został zastąpiony chorągwią państwową.
Jan Długosz w swoich „Rocznikach” ukazuje ważne w dziejach państwa i narodu momenty.
Jednym z nich było zwycięstwo pod Grunwaldem w 1410 roku. Kronikarz zanotował, że na polach bitewnych towarzyszyła królowi i wojskom polskim czerwona chorągiew z pięknie wyhaftowanym orłem o rozpostartych skrzydłach i z koroną na głowie.
Długosz ukazał również dramatyczny moment upadku chorągwi z orłem i zacięta walkę polskiego rycerstwa w jej obronie. Krzyżacy z uporem zabiegali o zwycięstwo. Chorągiew królewska, niesiona przez chorążego krakowskiego Marcina z Wrocimowic, pod naporem wroga padła na ziemię. Podniesiono ja natychmiast, aby nie dopuścić do zniszczenie. Grono najznamienitszych rycerzy utworzyło oddział, który własnym ciałem i orężem obronił ten symbol polskości.
Medal - Władysław Jagiełło - 500. lecie Bitwy Pod Grunwaldem, autorstwa Ignacego Wróblewskiego i Michała Mankielewicza, wykonany przez Penin Ponceta w Lyonie 1910 r, średnica 50 mm.
Awers: Popiersie króla w koronie w lewo, WŁADYSŁAW JAGIEŁŁO KRÓL POLSKI KOR 1386 + 1434,
Rewers: Fragment bitwy, poniżej 1410-1910 oraz napis I PADŁ ZAKON KRZYŻACKI...I CAŁA POTĘGA NIEMIECKA ZALEWAJĄCA KRAINY SŁOWIAŃSKIE ROZBIŁA SIĘ O PIERSI POLSKIE.
Sygnatura: Av. Penin Poncet Lyon
Medal z Władysławem Jagiełło na awersie, natomiast rewers to Bitwa pod Grunwaldem 1410 rok. Waga to 194,4g, wymiary - 80mm. 1986 rok.
Medal zaprojektowany został przez wielokrotnie nagradzanego projektanta monet i medali w Polsce – Roberta Kotowicza. W centralnej części oraz wzdłuz lewej krawędzi awersu widoczna jest kolorowa scena z bitwy pod Grunwaldem 1410 roku, przedstawiąjaca starcie rycerzy krzyżackich z polskimi.
Dynamiczny rysunek doskonale oddaje ruchy walczacych, każdy szczegół ich szat oraz uzbrojenia. Na pierwszym planie obrazu odcina się rzeźbiarski relief o bnarwie naturalnego srebra. Ukazuje on postać polskiego rycerza konnego z mieczem, tarczą i sztandarem z Orłem Białym. W prawej części wzoru wzdłuż otoku widnieje napis „1410 BITWA POD GRUNWALDEM”.
Rewers przedstawia kolekcję różnych rodzajów uzbrojenia historycznego typowego dla polskiej armii. Na medalu widoczne są m.in. kirys, hełm, szable, miecze, piki oraz choragiew. W otoku znajduje się nazwa kolekcji „BITWY POLSKIGO ORĘŻA”.
Innym, niezwykle cennym eksponatem, ilustrującym dzieje polskiej flagi jest chorągiew wojskowa Jana II Sobieskiego, znajdująca się w pałacu w Wilanowie. Tradycja wiąże ją z wiktorią wiedeńską 1683 roku. Na karmazynowym tle widnieje srebrny orzeł z herbem rodowym Sobieskich (Janina) na piersi.
Obchody jubileuszowe z udziałem władz państwowych i kościelnych rozpoczęły się 11 września 1983 roku w Krakowie. Na Zamku Wawelskim wciągnięto biało-czerwoną flagę państwową oraz chorągiew królewską, a dzwon Zygmunta zabrzmiał swym głębokim i doniosłym głosem. Żołnierze Wojska Polskiego zaciągnęli wartę honorową przy sarkofagu króla Jana III Sobieskiego w katedrze wawelskiej. We wnętrzach zamkowych otwarto wspaniałą wystawę „Odsiecz wiedeńska 1683”, największą w Polsce ekspozycję poświęcona bitwie.
Ukazało się szereg medali, opracowań w postaci druków zwartych i ulotnych, znaczków, monet itp.
Medal - JAN III SOBIESKI KRÓL POLSKI
Awers: Popiersie Jana III Sobieskiego w trzech czwartych po prawej. Po obu stronach głowy stylizowany napis: JAN / III / SOBIESKI / - KRÓL / POLSKI. U dołu w otoku: W 300 ROCZNICĘ ZWYCIĘSTWA W WIEDNIU. Po lewej nad ramieniem: PTAiN / WARSZAWA / 1983.
Rewers: szeregi huzarów. Powyżej chorągwie z krzyżami i chorągiew z orłem w koronie.
średnica: 70 mm
rant: gładki
projektant: B. Chmielewski, sygnowany
wielkość emisji: 1250 szt.
Czas powstania: 1983
Medal - Jan III Sobieski
Waga : 144,6 gr.
Średnica : 70 mm
Materiał: brąz - tombak
Awers: Popiersie króla, JAN III SOBIESKI.
Rewers: ODSIECZ WIEDEŃSKA - 1683.
Znak Mennicy Warszawskiej.
Wydany przez Zamek Królewski w Warszawie 1983.
W Polsce, podobnie jak w innych krajach europejskich, wykształciła się chorągiew państwowa. Przedstawiała ona Orła Białego w koronie na czerwonym płacie. Przysługiwała królowi i była podnoszona tylko w jego obecności. Przez ponad 200 lat nie zmieniła swojego wyglądu i była znakiem Korony Królestwa Polskiego. Zaświadczają o tym liczne przekazy i opisy.
W XVI wieku pojawiają się po raz pierwszy chorągwie z herbem Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Ich płachty są początkowo białe, później biało-czerwone, w trzy lub cztery pasy.
Bogatą historię polskiej flagi narodowej upamiętnia poniższy medal. Zdobią go trzy chorągwie, Królestwa Polskiego z czasów Władysława Jagiełły, Rzeczpospolitej Obojga Narodów z 1553 roku i Jana III Sobieskiego z herbem Janina na piersi Orła Białego. Całość przepasana została współcześnie obowiązująca flagą.
Głównym motywem rewersu jest postać Polonii, której honory oddają trzej jeźdźcy: średniowieczny rycerz oraz dwaj ułani, pierwszy z czasów Księstwa Warszawskiego a drugi z okresu międzywojennego. Kompozycję dopełnia orzeł oraz napis otokowy, będący fragmentem naszego hymnu „JESZCZE POLSKA NIE ZGINĘŁA, KIEDY MY ŻYJEMY”.
Na początku XVIII wieku kształtowały się chorągwie i sztandary wojskowe, na których dominowały biel i czerwień. Barwa czerwona miała odcień karmazynu lub amarantu. Pierwszy z nich uważano za bardziej szlachetny, gdyż stroje tego koloru nosili książęta i magnaci, drugi uważano za typowo szlachecki – polski odcień czerwieni. W tym samym czasie król August II wprowadził w całym wojsku białe kokardy noszone na kapeluszach i czapkach.
Za panowania króla Stanisława Augusta Poniatowskiego niektóre oddziały zaczęły stosować kokardy biało-czerwone.
Jako barwy narodowe biel i czerwień pojawiły się po raz pierwszy 1792 roku w czasie obchodów rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 maja. Patriotyczne warszawianki masowo wystąpiły w białych sukniach przepasanych czerwonymi wstęgami. Panowie zaś, w odpowiedzi na wezwanie organizatorów uroczystości, przystroili surduty biało-czerwonymi szarfami.
W 1791 roku Komisja Wojskowa zaleciła zastąpić białe wojskowe kokardy wizerunkiem srebrnego krzyża Kawalerskiego. W wojsku Księstwa Warszawskiego i Królestwa Polskiego przywrócono białe kokardy na wojskowych nakryciach głowy. Po wybuchu powstania listopadowego (29 listopada 1830 roku) biała kokarda stała się symbolem powstającego do walki narodu. Kwestia barwy kokard była ściśle związana z celami walki i manifestowaniem poglądów politycznych. Kokardy biało-czerwone nosili zwolennicy umiarkowanych reform społecznych.
7 lutego 1831 roku Sejm Królestwa Polskiego przyjął uchwałę w sprawie kokardy narodowej jako jednolitej oznaki, łączącej wszystkich Polaków. W artykule pierwszym zapisano: Kokardę narodową stanowić będą kolory herbu Królestwa Polskiego i W. X. Litewskiego, to jest kolor biały z czerwonym. Był to pierwszy akt prawny ustanawiający formalnie biel i czerwień barwami narodowymi Rzeczypospolitej.
Po upadku powstania listopadowego namiestnik cara unieważnił wszystkie uchwały Sejmu i zakazał używania „polskiej kokardy”.
Podczas kolejnych zrywów narodowych barwy biało-czerwone występowały na chorągwiach, plakatach, drukach okolicznościowych i pocztówkach – często w odwróconym porządku z czerwienią kładzioną na górnym pasie.
W połowie XIX wieku w Królestwie Polskim zaczął rozpowszechniać się zwyczaj stosowania podczas demonstracji ulicznych małych biało-czerwonych chorągiewek. Tak było w Warszawie 25 lutego 1861 roku w 30 rocznicę bitwy pod Olszynką Grochowską.
Pod koniec tego wieku utrwaliła się zasada komponowania polskiej flagi narodowej z dwóch pasów równej szerokości, z których górny był biały. Zwyczaj występowania z kokardami biało-czerwonymi przy wojskowych nakryciach głowy utrwalił się wśród powstańców styczniowych, pomimo że używano równolegle kokard i chorągwi w trzech kolorach – białym, czerwonym i niebieskim -symbolizujących barwy nowo wprowadzonego herbu Rzeczypospolitej Trojga Narodów.
JAN STYKA Śmierć Władysława Szujskiego, chorążego polskich wolontariuszy armii francuskiej. 29 XI 1914
Po wybuchu I wojny światowej na wezwanie Komitetu Wolontariuszy Polskich Władysław Szujski stawił się 3 sierpnia 1914 jako ochotnik do walki w planowanym Legionie Polskim. W Bajonnie, miejscu szkolenia ich oddziału zwanego stąd Bajończykami, w tajnym głosowaniu wybrano go chorążym i powierzono nowy sztandar z Orłem Białym. Jesienią 1914 w okopach pod Sillery (Szampania, ok. 12 km od Reims), Szujski i Malcz byli inicjatorami nawiązania kontaktu i nakłonienia do przejścia na stronę francuską Polaków służących w jednostce niemieckiej, znajdującej się naprzeciw ich pozycji. W tym celu niewielki (24 ludzi) oddział Bajończyków, w tym Szujski ze sztandarem, pod dowództwem Malcza udał się na pierwszą linię. Wieczorem nawiązano głosowy kontakt z Polakami a na ich żądanie, następnego dnia okazano im sztandar. Niestety w nocy dowództwo niemieckie wymieniło tę jednostkę na czysto niemiecką. Niemcy ostrzelali sztandar wbity w nasyp okopu. Szujski próbował wyciągnąć drzewce z ziemi, wychylił się zanadto i zginął trafiony kulą w twarz.
Pod koniec XIX i w pierwszych latach XX wieku została przyjęta zasada komponowania polskiej flagi narodowej z dwóch pasów równej szerokości, z których górny był zazwyczaj biały. Pierwsza wielka manifestacja, w której trakcie masowo demonstrowano z takimi flagami, odbyła się w Warszawie 3 maja 1916 roku dla uczczenia 125 rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 Maja.
Kolory biały i czerwony uznały za swoje barwy wszystkie polskie formacje wojskowe walczące podczas I wojny światowej o odzyskanie niepodległości. Widniały one na sztandarach, proporcach i mundurach. Symbolizowały jedność narodu polskiego i dążność do utworzenia suwerennego państwa, co nastąpiło w listopadzie 1918 roku.
1 sierpnia 1919 roku Sejm uchwalił ustawę o godle i barwach narodowych, za które uznano kolory biały i czerwony. Tym samym określono kolorystykę flagi państwowej. Tą samą ustawą został określony między innymi wizerunek flagi Naczelnika Państwa, flagi marynarki handlowej i przedstawicielstw dyplomatycznych, bandery wojennej oraz wzory chorągwi pułków piechoty i sztandarów pułków jazdy. Korekty do ustanowionych wówczas wzorów zostały dokonane rozporządzeniem Prezydenta RP z 13 grudnia 1927 roku o godłach i barwach państwowych. Ustanowiło ono nowy wzór godła państwowego; w zakresie barw nie wprowadziło zmian, sprecyzowało jednak odcień czerwieni, który winien odpowiadać barwie cynobru. Rozporządzenie wprowadziło pojęcie Chorągwi Rzeczypospolitej, przysługującej wyłącznie Prezydentowi. Równocześnie została ona uznana – obok Orła Białego – za godło państwowe. Chorągiew swoim wyglądem nawiązywała do wcześniejszej flagi Naczelnika Państwa. Podnoszono ją nad siedzibą Prezydenta w Zamku Królewskim w Warszawie. W 1935 roku okryto nią trumnę Marszałka Józefa Piłsudskiego.
W II Rzeczypospolitej biało-czerwona flaga symbolizowała tożsamość narodową, suwerenność i niepodległość państwa polskiego. Pod biało-czerwonymi sztandarami pułkowymi walczyli żołnierze polscy na wszystkich frontach II wojny światowej. W okupowanym kraju, z powodu braku możliwości używania znaków wojskowych, barwy narodowe w postaci flag, proporców, opasek czy kokard stawały się znakami bojowymi walczących oddziałów zbrojnych i ludności cywilnej. Flagi biało-czerwone, zatknięte zostały m.in. na Monte Cassino i w Berlinie, wyznaczając szlak bojowy żołnierza polskiego podczas II wojny światowej.
W powojennej Polsce flaga biało-czerwona pozostała symbolem bardziej narodowym niż państwowym. Władze partyjno-rządowe PRL próbowały obniżyć jej znaczenie w świadomości Polaków, polecając wywieszać podczas oficjalnych uroczystości i rocznic państwowych flagę czerwoną – symbolizującą socjalistyczny charakter państwa i braterstwo klasy robotniczej. Znamienny był jednak fakt, że nie z czerwoną, ale z biało-czerwoną flagą robotnicy wychodzili na ulice polskich miast, upominając się o należne sobie prawa. Biało-czerwone flagi towarzyszyły wszystkim społecznym, narodowym i niepodległościowym protestom przeciwko narzuconemu Polsce systemowi politycznemu.
